Izgubljeni u tranziciji
Analiza lokalnih zajednica u BiH
Nakon što smo u prvom tekstu dali opširniju sliku opština izgubljenih u tranziciji, sada ćemo prikazati svaku opštinu ponaosob.
Bosanski Petrovac se prostire na površini od 750 km2 i prema popisu iz 2013. godine ima 7328 stanovnika, što je u odnosu na popis iz 1991. godine manje za 8239 ljudi. Prije rata u ovoj opštini je živjelo 74,2% Srba, 21,6% Bošnjaka i 3,9% ostalih, danas u Bosanskom Petrovcu živi 54,5% Srba, 43,4% Bošnjaka i 1,7% ostalih. Prosječna starost stanovništva je 44,9 godina. U svih 35 naselje u toj opštini bilježi se pad broja stanovnika. U opštini ima 1262 zaposlenih i 971 nezaposlen, najviše ih je zaposleno u privatnom sektoru (oko 1000) i 265 u javnim ustanovama. Prema podacima koje smo dobili od lokalne zajednice u opštini radi 300 privatnih preduzeća i 22 javne ustanove. Ukupne investicije u ovu opštinu iznose oko 7 137 099 KM. U opštini živi 835 osoba mlađih od 18 godina. U vrtić ide 53 djece, dok osnovnu školu pohađa 465 đaka, a srednju njih 215. Ove godine u prvi razred se upisalo 50 prvačića, a u srednjoj školi ima 61 maturant.
Opština Han Pijesak nije velika opština, njena površina je 336 km2 a danas ima 3530 stanovnika, dok je 1991. u njoj živjelo 6348. U gradu živi 33,3% stanovnika ove opštine. Etnička struktura opštine se promijenila u odnosu na 1991. godinu. Prema popisu iz 1991. godine u Han Pijesku je živjelo 40,1% Bošnjaka, 57,9% Srba i 2% ostalih, danas u ovom gradu živi 12,2% Bošnjaka i 86,9% Srba. Prosječna starost stanovništva je 45,4 godine. Od 26 naselja u ovoj opštini samo u 2 naselja je zabilježen porast stanovništva, dok u ostalim naseljima broj stanovnika opada. U opštini Han Pijesak ima više zaposlenih (854) od nezaposlenih (499). U opštini ima 8 javnih preduzeća u kojima radi 557 osoba i 120 privatnih preduzeća koji zapošljavaju 297 osoba. Rukovodstvo opštine nema podatke koliko je investirano u opštinu. U opštini živi 381 osoba mlađih od 18 godina. Osnovnu školu pohađa 211 đaka, a srednju njih 75. Ove godine u prvi razred se upisalo 23 prvačića, a u srednjoj školi ima 25 maturanata.
Opština Vareš ima površinu 390 km2 i u njoj živi 8 892 stanovnika, što je 13 311 stanovnika manje u odnosu na 1991. godinu. Prije rata u ovoj opštini je živjelo 30,2% Bošnjaka, 40,6% Hrvata, 16,4% Srba i 12,7% ostalih, a danas je najviše Bošnjaka (61,3%), slijede Hrvati (31,7%), Srbi (2,1%) i 4,9% ostalih. Prosječna starost stanovništva je 44,6 godina. Od 85 naseljenih mjesta u opštini Vareš samo je u jednom mjestu zabilježen rast stanovništva. U Varešu ima nešto više zaposlenih (1219) od nezaposlenih (1051). U 12 javnih preduzeća radi 385 osoba, dok je u 90 privatnih preduzeća zaposleno 834 osoba. Vlasti u opštini Vareš nemaju podatke koliko je u njihovu opštinu investirano. U ovoj opštini živi 896 osoba mlađih od 18 godina. Vrtić pohađa 29 djece, osnovnu školu 525 djece, a srednju školu 182 učenika. U prvi razred se upisalo 41 prvačić, a u srednjoj školi imamo 59 maturanata.
Opština Kupres ima površinu od 569,8 km2 i u njoj živi 5057 stanovnika, do je1991. Godine u njoj živjelo 8 836, što je za 3 779 osoba manje. Danas u Kupresu živi 50,1% Bošnjaka. 30,8% Srba i 15,4% Hrvata i u odnosu na strukturu stanovništva prije rata nije došlo do drastičnih promjena. Prosječna starost stanovništva je 41,1 godina. Od 36 naseljenih mjesta u opštini Kupres samo u 3 mjesta je zabilježen rast stanovništva. Zaposleno je 379 osoba, dok je 328 bez posla. U javnim ustanovama radi 197 osoba, dok je u privatnim preduzećima zaposleno 542 osobe. O ulaganjima u opštinu vlasti nemaju informacije. Osnovnu školu pohađa 263 učenik, a srednju 113.
Šamac se prostire na površini od 390 km2 i ima 17 273 stanovnika, dok je 1991. ova opština brojala 25 299 stanovnika, što je manje za 8026 osoba. Danas su u Šamcu većinski naseljeni Srbi (76,7%), 14,0% Hrvata i 7,3% Bošnjaka, dok je 1991. živjelo 52,4% Srba, 30,3% Hrvata, 8,8% Bošnjaka i 8,5% ostalih. Prosječna starost stanovništva je 43,4 godina. Od 21 naseljeno mjesto u opštini Šamac ni u jednom mjestu zabilježen rast stanovništva. U Šamcu imamo skoro podjednako broj zaposlenih (2228) i nezaposlenih (2317) stanovnika. U 8 javnih ustanova radi 570 osoba, dok je u 440 privatnih firmi zaposleno 1090 radnika. U opštini Šamac u vrtić ide 98 djece, dok osnovnu školu pohađa 1081, a srednju školu 458 učenik. Ove godine u prvi razred je krenulo 81 dijete, a srednju školu će završiti 181 maturant.
Opština Trnovo ima površinu od 138 km2 i u njoj živi 2050 stanovnika, dok je 1991. godine živilo 3901 stanovnik. Prije rata u opštini Trnovo živjelo je 58,4% Bošnjaka, a danas ih živi 40,8% i 39,2% Srba, a danas ih živi 57,5%. Prosječna starost stanovnika opštine Trnovo je 45,7 godina. Od 25 naselja u ovoj opštini 2 naselja bilježe rast stanovništva, a 11 pad broja stanovnika. U Trnovu imamo skoro podjednako broj zaposlenih (193) i nezaposlenih (199) stanovnika. U 11 javnih ustanova rade 82 osobe, dok 53 privatne firme zapošljavaju 105 radnika. U ovu opštinu je do sada investirano 1 340 000 miliona KM. U ovoj opštini živi 119 osoba mlađih od 18 godina. Vrtić pohađa 18 djece, osnovnu školu 62 djece, a srednju školu 31 učenika. U prvi razred se upisalo 7 prvačića, a u srednjoj školi imamo 9 maturanata.
Opština Olovo ima površinu od 407,8 km2 i u njoj živi 10 175 stanovnika, dok je 1991. godine u njoj živjelo 16 956, što je za 6781 osoba manje. Danas u Olovu živi 95,3% Bošnjaka, 2,3% Hrvata i 0,8% Srba i u odnosu na strukturu stanovništva prije rata došlo je do značajnog pada broja Srba. Prosječna starost stanovništva je 40,4 godina. Od 45 naseljenih mjesta u opštini Olovo samo u 2 mjesta je zabilježen rast stanovništva. Zaposleno je 1883 osobe, dok je 1644 bez posla. U javnim ustanovama radi 220 osoba, dok je u privatnim preduzećima zaposleno 1663 osobe. Dominiraju domaće investicije u vrijednosti od 7 500 000 KM. Osnovnu školu pohađa 709 učenika, a srednju 334. Prvi razred je upisalo 69 đaka, a srednjoškolskih maturanata je 89.
Drvar se prostire na površini od 589,3 km2 i prema popisu iz 2013. godine ima 7036 stanovnika, što je u odnosu na popis iz 1991. godine manje za 8307 ljudi. Prije rata u ovoj opštini je živjelo 96,8% Srba, 0,2% Bošnjaka, 0,2% Hrvata i 2,8% ostalih, a danas u Drvaru živi 91,2% Srba, 7,2% Hrvata, 0,2% Bošnjaka i 0,8% ostalih. Prosječna starost stanovništva je 48,3 godina. U svih 25 drvarskih naselja bilježi se pad broja stanovnika. U opštini ima 937 zaposlenih i 1100 nezaposlen.
Opština Kneževo ima površinu 325,99 km2 i u njoj živi 9 365 stanovnika, što je 6417 stanovnika manje u odnosu na 1991. godinu. Prije rata ova opština se zvala Skender Vakuf i u njoj je živjelo 88,7% Srba, 6,9% Bošnjaka, 2,7% Hrvata i 1,7% ostalih, i danas je najviše Srba (94,8%), a slijede Bošnjaci (4,4%), Hrvati (0,3%) i 0,5% ostalih. Prosječna starost stanovništva je 41,5 godina. Od 20 naseljenih mjesta u opštini Kneževo ni u jednom nije zabilježen porast broja stanovnika. U Kneževu ima 1429 zaposlenih, dok od opštine nismo dobili broj nezaposlenih. U javnim preduzećima radi 599 osoba, dok je u privatnim preduzećima zaposleno 830 osoba. Vlasti u opštini Kneževo nemaju podatke koliko je u njihovu opštinu investirano. Vrtić pohađa 25 djece, osnovnu školu 725 djece, a srednju školu 196 učenika. U srednjoj školi imamo 65 maturanata.
Kladanj se prostire na površini od 335,75 km2 i ima 12 348 stanovnika, dok je 1991. ova opština brojala 16 070 stanovnika, što je manje za 3722 osoba. Danas su u Kladnju većinski naseljeni Bošnjaci (97,2%), dok je 1991. živjelo 20,9% Srba, 0,2% Hrvata, 76,0% Bošnjaka i 2,9% ostalih. Prosječna starost stanovništva je 37,5 godina. Od 48 naseljenih mjesta u opštini Kladanj u 9 mjesta je zabilježen rast stanovništva. U Kladnju imamo skoro podjednako broj zaposlenih (2246) i nezaposlenih (2356) stanovnika. U 11 javnih ustanova radi 315 osoba, dok je u 601 privatnih firmi zaposleno 1288 radnika. U opštini Kladanj živi 3340 osoba mlađih od 18 godina. U vrtić ide 36 djece, dok osnovnu školu pohađa 966, a srednju školu 252 učenika. Ove godine u prvi razred je krenulo 100 djece, a srednju školu će završiti 47 maturanta.
Opština Ljubinje ima površinu od 318,5 km2 i u njoj živi 3 511 stanovnika, dok je 1991. godine živjelo 4 138 stanovnika. Prije rata u opštini Ljubinje živjelo je 8,0% Bošnjaka, a danas ih živi 0,3% i 89,8% Srba, a danas ih živi 98,8%. Prosječna starost stanovnika opštine Ljubinje je 43,2 godine. Od 21 naselja u ovoj opštini 1 naselje bilježi rast stanovništva, a 20 pad broja stanovnika. U Ljubinju imamo više nezaposlenih (520) od zaposlenih (593). U 8 javnih ustanova rade 296 osoba, dok 119 privatnih firmi zapošljavaju 214 radnika. U ovoj opštini živi 299 osoba mlađih od 18 godina. Vrtić pohađa 25 djece, osnovnu školu 268 djece, a srednju školu 199 učenika. U prvi razred upisalo se 33 prvačića, a u srednjoj školi imamo 54 maturanata.
Opština Jezero ima površinu od 64,8 km2 i u njoj živi 1362 stanovnika i nastala je nakon rata. Danas u Jezeru živi 25,1% Bošnjaka, 73,5% Srba i 1% Hrvata. Prosječna starost stanovništva je 40,6 godina. Unutar opštine egzistira 11 naseljenih mjesta. Zaposleno je 215 osoba, dok je 411 bez posla. U javnim ustanovama radi 58 osoba, dok je u privatnim preduzećima zaposleno 56 osobe. O ulaganjima u opštinu vlasti nemaju informacije. Osnovnu školu pohađa 92 učenik, od toga 10 prvačića, a srednju školu pohađaju u susjednoj opštini Mrkonjić Grad.
Frontal