Smještena u istočnom dijelu Bosne i Hercegovine i Republike Srpske, Opština Han Pijesak spada u red manjih opština. Danas, na površini od 335,8 km², od nekadašnjih 6348 stanovnika u Han Pijesku živi manje od tri i po hiljade ljudi. Velika Žepa, Javornik, Studengora i Trešnjevac visovi su koji ga okružuju, skupa sa bujnim četinarskim i listopadnim šumama, što Han Pijesak i njegovu okolinu čini jedinstvenom vazdušnom banjom. 

Opštinu Han Pijesak Vlada Republike Srpske svrstala je, čini se s pravom, među nerazvijene opštine, no svi se slažu da bi prvenstveno šumarstvo, turizam ali poljoprivreda trebali biti glavni pokretači razvoja ove lokalne zajednice. To nam je potvrdio i načelnik ove opštine, gospodin Vlado Ostojić, ističući da, s obzirom na svoje prirodne, klimatske, reljefne i druge karakteristike Han Pijesak ima specifične komparativne prednosti za razvoj drvoprerade koja je zasnovana  na šumarstvu, zatim poljoprivrede i turizma, te se u ciju iskorištavanja ovih kapaciteta trenutno privodi kraju izrada Strategije lokalnog razvoja za period 2018-2027. godine, a uz podršku UNDP-a. Opština Han Pijesak ima značajno graditeljsko i kulturno nasljeđe. Objekti ambijentalne arhitekture iz doba Austrougarske, te prirodni i klimatski uslovi pogoduju razvoju zimskog i banjskog turizma, a u novije vrijeme popularni seoski i etno turizam stvari su na kojima se, kako načelnik kaže, već dešavaju određeni projekti i privatne inicijative. Obnova pijace, rekonstrukcija i sanacija 7 dionica puteva na području opštine projekti su koji su okončani, a u toku su obnova Sokolskog doma, Doma kulture i izgradnja parkova i dječijih igrališta koje je podržala i Vlada RS, čijom je podrškom Ostojić “apsolutno zadovoljan”.

(Vlado Ostojić)

Šumarstvo i drvoprerada su nosioci razvoja, podsjeća načelnik i navodi da preko 60% zaposlenih u Han Pijesku radi u tim djelatnostima. Međutim, po njegovim riječima jedna od najvećih poteškoća u ovom sektoru je primjena odredaba Zakona o šumama, te njegove izmjene od sredine 2013. godine, ali i Pravilnik koji je donio Ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede kojim je propisano da se naknada od ŠDS koristi za izgradnju, rekonstrukciju i održavanje infrastrukture na ruralnom području, drugih objekata ruralnog standarda, kao i stvaranja uslova za rad vatrogasnih jedinica u službi zaštite šuma opštine sa koje potiču prodati sortimenti, što podrazumijeva i stvorene obaveze po osnovu kredita i neizmirenih dugovanja za ove namjene, a nastale u prethodnom periodu, uz predočenje adekvatne dokumentacije. 

U vezi sa navedenim, načelnik Ostojić kaže da ukoliko se dio sredstava od naknada od ŠDS ne mogu koristiti za finansiranje javnih ustanova i javnih preduzeća čiji je osnivač opština (JZU Dom zdravlja, JKP „Kraljeva Gora“, Teritorijalna vatrogasna jedinica) navedene ustanove bez granta iz budžeta opštine ne mogu funkcionisati. Opština Han Pijesak nema drugih izvora sredstava u budžetu za finansiranje navedenih ustanova.

I pored toga načelnik je kako kaže “zadovoljan postignutim rezultatima u prethodnom periodu”, te ističe ostvaren suficit u budžetu iz 2017. godine koji je iznosio 338.654 KM, dok za prvih 6 mjeseci ove godine suficit iznosi 57.764 KM.

U određenim oblastima po njegovom mišljenju dešavaju se pozitivne promjene.

“Opština Han Pijesak kao jedinica lokalne samouprave, finansijski je stabilna i garant održivom razvoju. Na primjer, poznato je da je granica za zaduživanje JLS-a 18% te da su mnoge opštine davno premašile taj procenat, dok je trenutna zaduženost Opštine Han Pijesak 3,5%, a 2020. godine će doći na nivo od 1%. Takođe, budžet je stabilan, bez deficita, obaveze se izmiruju u zakonskim i ugovorenim rokovima,  a obim budžeta od preko 1000 KM po glavi stanovnika je jedan od najvećih u toj kategoriji u RS” kaže načelnik Han Pijeska i dodaje da, prije svega u poljoprivredi, posljednjih godina postoji trend „povratka na selo“. 

Međutim, pored pozitivnih stvari koje načelnik Ostojić navodi, postoje i one koje nisu takve. Tako je firma "Drvo art", nekadašnje drvno industrijsko preduzeće "Planinsko", koje je kupljeno u procesu privatizacije potupno uništeno, a kasnije je otvoren postupak stečaja nad imovinom pravnog lica “Klaonica i fabrika za preradu mesa” sa potpunom odgovornošću iz Han Pijeska koje se do skora još držalo u životu. Za radnike ovog preduzeća koji ostaju na ulici, Zavod za zapošljavanje RS već je rasporedio sredstva za osiguranje od nezaposlenosti, a doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje biće, kako se navodi, izmiren u narednom periodu.

Načelnik tako za privrednu situaciju u Han Pijesku okrivljuje “opštu političku, društvenu i ekonomsku situaciju posljednjih trideset godina”, te navodi da su se “s obzirom da je Han Pijesak mala sredina, negativni uticaji više odrazlili, jer nije bilo kritične mase da zaustavi određene procese, što je manje-više slučaj sa svim malim sredinama u Republici Srpskoj pa i šire”. 

“Opština u skladu sa svojim mogućnostima, planira i realizuje određene mjere u cilju zaustavljanja depopulacionih trendova”, navodi načelnik, te tako za prvo dijete iz budžeta opštine dobija se 500 KM, drugo 700 KM, treće 1000 KM, četvrto i svako naredno 1500 KM. Osim toga, od narednog mjeseca, a nakon sprovedenog konkursa načelnik Ostojić očekuje novih 16 pripravnika u opštinskoj upravi, javnim preduzećima i ustanovama čiji je opština i osnivač. 

Kako je već istaknuto, Han Pijesak ima veliki potencijal za razvoj turizma. Tragajući tako za turističkom ponudom Han Pijeska, naš istraživački tim razgovarao je sa Nikolom Lazarevićem, predsjednikom Lovačkog udruženja Studena Gora koje broji 140 lovaca. Izgradnja lovno-tehničkih objekata, lovačkih koliba, zatvorenih i otvorenih “čeka” te organizovanje hajki i druženje lovaca, aktivnosti su na koje je ovo udruženje stavilo akcenat u protekloj godini, te odziv, po riječima Lazarevića, premašuje sva očekivanja. Uz napomenu da je Han Pijesak poseban kao stanište vukova, medvjeda i srneće divljači, naš sagovornik je istakao odličnu saradnju i podršku lokalne vlasti.

(Lovačko udruženje "Studena Gora" Han Pijesak)

Nema sumnje da je priroda koja okružuje ovu lokalnu zajednicu pravi raj na zemlji kada je flora i fauna u pitanju. Međutim, šta je sa uslovima za život čovjeka?

Čini se tako da su, prelazeći i preko Han Pijeska, točkovi tranzicije uništili skoro sve nekadašnje privredne kapacitete ove lokalne zajednice i ostavili iza sebe pravu pustoš. Trenutno, broj stanovnika, te njihova kupovna moć nisu u mogućnosti ekonomskim isplativim održati ni jednu trafiku u ovoj lokalnoj zajednici, te je posljednja tako zatvorena još prije dvije godine. 

Uništena privreda i prepolovljen broj stanovništva sa tendencijom daljnjeg smanjenja problemi su za čije rješavanje je potreban sveobuhvatan i ozbiljan projekat u čiju bi realizaciju morali biti uključena stručna lica iz oblasti turizma, šumarstva, drvopređivačke industrije i poljoprivrede, uz punu podršku svih nivoa vlasti. 

Slično vrijedi i za kulturu i sport, kao oblasti bez kojih život stanovništva svake lokalne zajednice ne može dostići kvalitet i standarde koje bi trebao. Sa tim se slaže i Pavle Golijanin, nastavnik fizičkog vaspitanja u osnovnoj školi u Han Pijesku i trener u Fudbalskom klubu Han Pijesak - najstarijem sportskom kolektivu na području ove opštine. 

(Pavle Golijan)

“U Han Pijesku je, mogu slobodno reći, postalo tradicionalno da se iz jednog od najvećih budžeta u BiH, kad se uzme u obzir broj stanovnika, izdvajaju najminimalnija sredstva za omladinu i sport”, navodi Golijanin. Kako kaže, “nesrećna politika” te “podijeljenost na političke boje” između ostalog su uzrok konstantnog odlaska stanovništva, te se tako pojavljuju i velike poteškoće u radu osnovne i srednje škole, ali i sportskim kolektivima, te u drugim oblastima. “Sve dok političari i ljudi na visokim funkcijama u našoj lokalnoj zajednici ne sjednu zajedno, i zajedničkim snagama počnu rješavati problematiku nase opštine, naše probleme niko drugi neće i ne može riješiti”, tvrdi Golijanin koji kao trener radi sam sa 3 fudbalske selekcije, jer “neće niko da radi 100-150 KM mjesečno”.

I pored toga što, kako kaže, podrške lokalnih vlasti ne manjka, izazovi i poteškoće sa kojima se susreće u svom radu kao trener fudbalskog kluba su ogromne.

Mala budžetska sredstva koja se izdvajaju, mali broj stanovništva te samim tim i članstva, te kadrovski problemi samo su neki od njih. “Uprava postoji, ali samo na papiru. Vjerujte mi da ne znam ni ko su mi članovi Izvršnog odbora i Skupštine kluba”, kaže trener FK Han Pijesak, te smatra da se iz budžeta mora puno više izdvajati i ulagati u omladinu. “Našoj opštini je potreban veći broj sportskih i kulturnih manifestacija” ističe Golijanin pitajući se na kraju: “Zar je moguće da naša dva borilačka kluba već godinama nisu u mogućnosti da organizuju republičko takmičenje kod nas, u Han Pijesku?”.

(FK Han Pijesak)

Pored već pomentog industrijskog preduzeća “Paninsko”, “Klaonice i fabrike za preradu mesa”, žrtva balkanske privatizacije i tranzicije je i fabrika tekstilne industrije "Jasna" koja je takođe ugašena. Broj penzionera, od kojih je jedan dio radio u ovim nekadašnjim privrednim subjektima, tek je nešto manji od broja radnika trenutno zaposlenih na području opštine (854), te iznosi 715.

Vrtića u Han Pijesku nema, uzbuđenje prvog dana škole ove godine osjetilo je tek 23 prvačića, a Ministarstvu prosvjete i kulture RS ljetos je upućen zahtjev da se odobri rad odjeljenja sa smanjenim brojem učenika u Područnom odjeljenju Srednjoškolskog centra “Vasilije Ostroški” u Han Pijesku, gdje je od planiranih 20, do kraja juna 2018. godine upisano tek 10 učenika. Nažalost, brojevi su ovo koji pokazuju svu agoniju sa kojom se u demografskom i svakom drugom smislu suočava Han Pijesak. Kako je zaustaviti, pitanje je za one “koji se pitaju”. I dok je obećanja sve više, ljudi, kako u Han Pijesku tako i drugdje, sve je manje.  

Frontal