Drevni grad Kartaginu znamo prije svega po njenom vojnom komandantu Hanibalu Barki koji je stigao „pred vrata” Rima i stekao ratnu slavu po kojoj ga pamti istorija. Manje je poznato da je Kartagina, nekoliko vekova kasnije, bila poprište još jedne „bitke” s Rimljanima. Taj boj protiv surove i represivne vlasti vodili su Hristovi vojnici, kartaginski mučenici. Za hrišćansku veru u trećem veku postradali su tako učenici ranije pogubljenog Svetog Kiprijana, Sveti sveštenomučenik Flavijan i s njim još sedmorica hrišćana, a gotovo svi, pretpostavlja se, bili su u sveštenom činu.

(Ki­vot s mo­šti­ma Sve­tog Fla­vi­ja­na u Leš­ju)

Svetitelj iz sjeverne Afrike, sveštenomučenik Flavijan Kartaginski, našao je svoj put i do Srbije. U martu će se navršiti pet godina otkako se u manastiru Lešju kod Paraćina, posvećenom Pokrovu Presvete Bogorodice, čuvaju njegove mošti. To je bio glavni pokretač da manastir objavi knjigu posvećenu ovom svetitelju i kartaginskim mučenicima, ali da širu javnost upozna i s ranim hrišćanstvom u sjevernoj Africi. „Akatist i žitije Svetog sveštenomučenika Flavijana Kartaginskog” s dva diska na kojima su snimljeni akatist svetitelju i njegovo žitije, ova knjiga je u uvodu opisana kao pisani i melodijski vodič kroz hrišćanstvo sjeverne Afrike. Izdanje je osmislio i uredio protosinđel Jovan (Milenković), duhovnik manastira Lešja, koji je sastavio i akatist, a žitije je priredila antropolog kustos Mila Radovanović, koja je napisala i propratne tekstove o istoriji prostora sjeverne Afrike, prožimanju kultura na ovim prostorima i životu hrišćana prvih vijekova.

Stradanje osam učenika Svetog Kiprijana dogodilo se u vrijeme surovih progona cara Valerijana. Neposredan uzrok bile su pobune koje su izbile u Kartagini, kada je bijes iskaljen na hrišćanima koji nisu htjeli da se klanjaju rimskim bogovima i koje su Rimljani i ranije proganjali strahujući da bi njihova zatvorena zajednica, koja se okrenula od slavljenja paganskih bogova, mogla da se okrene i protiv carske vlasti. Septembra ili oktobra 258. godine uhapšen je veliki broj hrišćana u Kartagini, među njima i Flavijan, Lukijan, Montan, Julijan, Viktorik, Ren, Primol i Donacijan. Oni su zajedno tamnovali, trpili i dijelili mučenja, glad i žeđ. Njihovo žitije i stradanje opisano je u spisu koji postoji u mnogo prepisa, a za potrebe knjige odabran je onaj koji se smatra najpribližniji autentičnom. Prvi dio žitija napisali su sami mučenici, opisujući svoje tamničke dane, dok je drugi dio djelo nepoznatog hrišćanina, pretpostavlja se Flavijanovog prijatelja, gdje se opisuje smrt petorice zatočenih.

Za Svetog Flavijana navodi se da je bio narodu najdraži od mučenika, „veliki u vrlini”, u službi kartaginskog đakona bio je vješt govornik, budući da je izučavao retoriku i prije primanja hrišćanstva poučavao pagane. Sa sabraćom je u tamnici proveo nekoliko mjeseci i bio je posljednji pogubljen. U zatvoru su ubrzo umrli Donacijan i Primol. Kako se navodi u žitiju, Ren, Viktorik, Montan i Flavijan u tamnici su imali vizije koje su im potvrđivale ono što su zapisali da „što su iskušenja bila veća, to je silniji bio Onaj koji ih pobjeđivaše u nama”. Drevni spis svjedoči i o ljubavi i jedinstvu prvih hrišćana mučenika koji su dijelili tamnicu i stradanje. Montan, „snažan tijelom i umom”, na gubilištu je tražio da se pored njegovog groba sačuva mjesto za Flavijana, koji je pogubljen tri dana kasnije. Nepoznati hrišćanin piše da su u samrtnom času stajali blizu Flavijana, „potpuno ujedinjeni u duhu”, držeći se za ruke. Flavijan je po ovom svjedočanstvu bio ispraćen u smrt „kao vojskovođa”, okružen mnogim sveštenicima. Braći je pred smrt uputio jevanđeljske riječi: „Neka bude mir među vama, ako hoćete da vidite mir u Crkvi i da očuvate jedinstvo ljubavi.”

Drugi dio knjige donosi prikaz života hrišćana na sjeveru Afrike.

Kako se navodi, već krajem prvog vijeka pojavljuje se hrišćanstvo u Kartagini. Hrišćani su se u prvo vrijeme sastajali na grobljima, van rimskih gradskih zidina i sve do sredine četvrtog vijeka okupljali su se u svojim kućama. Pod stalnim nadzorom rimskih vlasti, služili su Gospodu u rizičnim okolnostima, sastajali se u sumrak i koristili rijetke prilike da javno propovijedaju svoju vjeru. Nerijetko su tjerani da prisustvuju paganskim ceremonijama, episkopi su slati u progonstvo, a hrišćanska okupljanja zabranjivana. Ipak, uticaj Kartaginske crkve rastao je i ona je postala vodeća crkva sjeverne Afrike, a mnogi crkveni sabori održavani su upravo u Kartagini.

Početkom trećeg vijeka, univerzalni jezik hrišćana u prokonzularnoj Africi bio je latinski, a Kartagina postaje centar hrišćanske literature na ovom jeziku. Zasluga za to dijelom pripada i Svetom Kiprijanu Kartaginskom, za kojeg se navodi da je bio duhovni vođa hrišćana tog vremena, rođen od neznabožnih roditelja visokog roda. Sveti Kiprijan bio je prvi episkop koji je doprinijeo hrišćanskoj pisanoj tradiciji u Africi a, kako se objašnjava u knjizi, zahvaljujući svojoj srčanosti i trezvenom maniru pastira, ovaj najčitaniji hrišćanski autor srednjeg vijeka prozvan je Ciceronom ranog hrišćanstva.

Izvor: politika.rs