Državno preduzeće „Hrvatske vode” pristupilo je juče otpisu duga najsiromašnijim građanima, prenio je hrvatski „Poslovni dnevnik”. Više od 12.000 korisnika trenutno duguje „Hrvatskim vodama” više 15 miliona kuna, ali se očekuje da bi ovom akcijom moglo biti otpisano do dva miliona kuna duga građana. „Hrvatske vode” priključile su se tako novoj akciji zvaničnog Zagreba da oprosti dugove najsiromašnijim građanima, koji duguju ukupno oko 4.550 evra, a računi su im blokirani duže od godinu dana.

„Treba plaćati račune, ali kada se neko zaista nađe u nevolji, ovo je mjera na koju smo se odlučili poslije dosta razmišljanja”, istakao je hrvatski premijer Zoran Milanović o dobrovoljnoj akciji banaka, teleoperatera i četiri velika grada da otpišu dugove za oko 60.000 građana Hrvatske.

Hrvatski primjer oprosta pojedinih dugova najsiromašnijih građana uklapa se u tekuću svjetsku debatu o sudbini postkriznih dugova, izazvanu ocjenom Atine da su dužničke obaveze Grčke (310 milijardi evra) prema stranim institucionalnim povjeriocima naprosto „nepodnošljive” u sadašnjem obliku. U ovom basnoslovnom paketu, Grčka inače ponajviše duguje njemačkim bankama – oko 80 milijardi evra.

Kako bilo, sedam godina od izbijanja finansijske krize, breme opasno visokih državnih dugova postalo je svjetski problem.

Da li će stranim povjeriocima i pod kojim uslovima svoje tekuće dugove otplatiti zemlje od Ukrajine, preko Gane i Jamajke do Venecuele i SAD, za sada je neizvjesno. Koliko su povjerioci danas raspoloženi da opraštaju dio državnih dugova – biće u slučaju Grčke jasno već za nekoliko nedjelja.

Ono što je sasvim izvjesno jeste da je oprost dugova kategorija zajmodavnih odnosa poznata i upražnjavana od vremena drevne Vavilonije, Starog i Novog zavjeta do danas, navodi britanski „Telegraf”.

Vavilonski kralj Hamurabi je 1792. godine prije naše ere naložio da se sunarodnicima oproste svi njihovi dugovi prema državi i zvaničnicima.

„U vremenima velikih nedaća, dugove treba pustiti niz vodu”, smatrao je davno kralj Hamurabi.

Državni dugovi su tokom antike i srednjeg vijeka bili povodi za ratove i mnogobrojne spletke, da bi u vrijeme industrijske revolucije postale predmet ozbiljnih teorijskih proučavanja.

Čuveni britanski ekonomista Adam Smit je 1776. godine u knjizi „Bogatstvo nacije” upozorio da „kada državni dug naraste do određenog (visokog) nivoa, postoje male šanse da će biti fer i u potpunosti otplaćen”.

Smitova ocjena ima ozbiljnu težinu i danas. Prosječni javni dug razvijenih zemalja iznosi 108 odsto BDP-a. MMF istovremeno smatra da bi razvijene zemlje trebalo da održe javni dug ispod 85 odsto BDP-a, dok bi države u naglom ekonomskom razvoju trebalo da ga obuzdaju ispod 70 odsto BDP-a.

Nadalje, savremena istorija svijeta vrvi od primjera državnih bankrotai pojedinih oprosta suverenih dugova. U periodu 1820–2013. godine 107 država je 248 puta stranim povjeriocima objavilo svoj bankrot, navodi istraživanje ekonomista Majkla Tomca i Marka Rajta, koje prenosi londonski „Fajnenšal tajms”.

U tom periodu, dva svetska rata u 20. vijeku finansijski su skupo koštali većinu evropskih država (uz nenadoknadive ljudske žrtve). Evropa je iz Prvog svetskog rata izašla prezadužena i u recesiji. Sredinom tridesetih godina prošlog vijeka veliki broj država napustio je zlatni standard sa namjerom da doštampavanjem novca podstaknu razvoj domaćih ekonomija. U okviru tog procesa, povjerioci su – zagledani u buduće profite osnaženih industrija – većini evropskih vlada zauvijek otpisali dužničke obaveze. Između 1932. i 1939. godine povjerioci su razvijenim zemljama u prosjeku otpisali 19 odsto dugova, Francuskoj pri tom čak polovinu, a ondašnjoj Grčkoj u visini 40 odsto BDP-a.

U međuvremenu, mnogi posmatrači smatraju svojevrsnim licemjerjem odnos današnje Njemačke prema prvim postizbornim zahtjevima Atine (u međuvremenu ublaženim) da se Grčkoj otpiše polovina tekućeg duga.

Njemačka je tokom 20. vijeka najmanje tri puta bankrotirala, tvrdi njemački istoričar Albert Ritšl. Nakon prvog bankrota tridesetih godina, SAD su 1953. godine na Međunarodnoj konferenciji u Londonu o njemačkim dugovima dale zeleno svjetlo za oprost gotovo cjelokupnog duga, od otprilike 280 odsto BDP-a(između 1947. i 1953. godine). Londonska konferencija o dugovima završena je uz klauzulu da u slučaju ujedinjenja dvije poslijeratne Nemačke (zapadne i istočne) sporazum iz 1953. godine treba revidirati u pogledu dodatne isplate minimalnih suma obeštećenja.

Njemački kancelar Helmut Kol je zatim 1990. godine odbio da primjeni ovaj „aneks”. Sem kompenzacija žrtvama prisilnog rada, Njemačka od 1990. nije isplatila nikakvu reparaciju, niti je otplaćivala kredite i troškove zemljama koje je okupirala tokom Drugog svjetskog rata, tako ni Grčkoj, navodi Ritšl.

Njemačka je u međuvremenu postala najjača privredna sila Evrope. Danas samo 16 odsto anketiranih Nojemaca smatra da bi Grčkoj trebalo otpisati makar neki dio tekućeg duga.

izvor: Politika.rs