piše: Stevan Stančić

Prije hiljadu dana počeo je  rat u Siriji. Tog 15. marta 2011, održani su protesti u Damasku koji su se  proširili na ostale gradove i vremenom pretvorili u sukobe. Neodgovorno je tvrditi da je sve počelo baš tada, jer sirijska vlada predvođena alavitima  je još osamdesetih godina prošlog vijeka uprljala ruke u nekoliko brzih i brutalnih intervencija koje su se završile masovnim ubistvima i zapečaćenim strahom (masakr u Hami 1982., opsada Alepa 1980., itd),  ali u kontekstu Arapskog proljeća i moderne borbe sirijskih naroda protiv Bašar al Asada, ovaj datum se uzima kao početak paklenog oslobođenja.

Ko su predstavnici sirijskih naroda i kako vide svoju budućnost to je teška  glavobolja za cijeli svijet. Asadova alavitska etnička grupa i dalje snažno drži zapadnu obalu Sirije (Latakija, Tartus, dijelovi Damaska), Kurdi se učvršćuju na sjeveroistoku nekadašnje zajedničke države  a različite sunitske frakcije upravljaju  pograničnim područjima sa Irakom, Jordanom i Turskom. Sve ostalo, što je većina teritorije, jeste borba prsa u prsa.

Jedini verifikovan dogovor koji bi trebao da relaksira sukobe je uklanjanje hemijskog oružja. Sjeverno od Damaska, u rezeorvarima čeka oko 30 000 tona gasa iperita ( mustarda) koji treba da se ukloni iz Sirije do 31.12. i drugi set od 700 tona industrijskog hidrohloracida koji treba da se ukloni do 14.02.,a zatim preveze američkim brodovima i uništi nekako i negdje na Sredozemnom moru (?). Pod kopnenim uklanjanjem, podrazumijeva se transport od Damaska do luke Latakija preko grada Homsa i procjena je da bi 150 kamiona u normalnim uslovima putovalo 6 dana, ali kako je Homs područje intezivne  borbe, niko nije siguran koliko će trajati cijeli proces, da li će uspjeti, da li će nešto krenuti po zlu i da li islamističke opozicione grupe vide ometanje uklanjanja hemijskog oružja kao odgovor međunarodnoj zajednici na odsustvo vojne akcije koja je nekad davno tiho najavljivana od strane SAD.

Prije nešto manje od mjesec dana, stotine  demostranata se okupilo u centru Tirane kada je objavljeno da su SAD uputile zvaničan zahtjev Albaniji da obezbjedi svoju teritoriju i infrastrukturu za uništavanje hemijskog oružja iz Sirije.Čvrsto  prijateljstvo između dva politička saveznika se  poljuljalo kada je albanski premijer Edi Rama kategorično odbio američki prijedlog i rekao da „..je nemoguće da Albanija bude uključena u takav projekat.“

Krajem prošle godine, pojavila se fotografija vojnog teretnog aviona koji je pod nejasnim okolnostima poletio sa zagrebačkog aerodroma prema Jordanu. Zaostala ratno jugoslovensko oružje u vidu granata i minobacača viđeno je u rukama opozicionih snaga širom Sirije u regionima Dere, Alepa, Hame i dokumentovano video zapisima i fotografijama blogera Eliota Higinsa koji je o cijelom slučaju pisao pod pseudonimom „Brown Moses“. Hrvatsko učešće u naoružavanju opozicionih snaga u Siriji je postalo tema medijskih giganata poput Njujork tajmsa i BBC-ja.

Osim oružja, sa Balkana odlaze i žive glave. „ Vaša borba, tamo,  nema nikakve veze sa religijskim principima“, dio je zvaničnog saopštenja Islamske organizacije Kosova koje je objavljeno 13.11.2013 kao apel mladim Kosovarima da ne odlaze na sirijska ratišta. Prekasno za  dvanaest,već poginulih Albanaca a sudbina njihovh 140 sunarodnika je nepoznata. Sudbina onih, koji nisu uključeni u ovu brojku,  je tek misterija.

Na spiskovima poginulih u „svetom sirijskom ratu“ su i imena državljana Bosne i Hercegovine. Posljednje poznata žrtva je 21-godišnji Vernes Vehabović  iz  Zenice. Ministarstvo bezbjednosti BiH procjenjuje da se oko 70 građana BiH bori u Siriji. Osim izgubljenih života, konflikt u Siriji je zadao udarac u ionako labavu političku strukturu BiH - u avgustu 2012., BiH je u UN-u podržala rezoluciju o Siriji predloženu od strane Saudijske Arabije, što je izazvalo ogorčenje vlasti Republike Srpske koje tvrde da je taj glas u suprotnosti sa mehanizmom donošenja odluka od međunarodnog značaja u BiH. Kako saudijska rezolucija nije imala značajnijeg  praktičnog odjeka, tako su se i smirile tenzije na relaciji Dodik - Lagumdžija mada je pompezno najavljivan čak i raspad Parlamenta BiH zbog ovog slučaja.

Izbjeglice iz Sirije, koje sada čine čak 19% ukupnog stanovništva u Libanu, počele su da traže druge imigrantske alternative, a balkanske zemlje su im sigurnije od plavih grobnica Lampeduze i Malte i vrlo napete situacije u Grčkoj koja je u nekoliko policijskih akcija očistila ulice Atine od imigranata. Porozna  granica Turske i Sirije dovodi izbjeglice do prve EU barijere a to je Bugarska. Antonio Guteres, UN predstavnik za izbjeglička pitanja, u novembru je apelovao na međunarodnu zajednicu da pomogne Bugarskoj da se nosi sa 5000 već pristiglih izbjeglica iz Sirije jer situacija „ postaje dramatična“. Susjedna Srbija počinje da osjeća pritisak sa prosječno 40 dnevnih zahtjeva za azil od čega je svaki treći iz Sirije. U Centru za azil u Bogovoođi, sirijske izbjeglice borave u okolnim šumama jer nema dovoljno smještajnih kapaciteta  i kao „ aveti lutaju kroz Bogovođu“ , kako opisuju zaposlenici Centra.

Ova paramparčad sirijskog rata koji se odavno preliva preko granica i počinje da nas zapljuskuje  samo je podsjećanje da nečijih hiljadu dana postaje naš sumrak.