Naša posla
Ilidža između građevinske anarhije i milionskih tužbi
Zamisli da ti opština izda građevinsku dozvolu, a ti zatim izgradiš dom iz snova na vlastitom zemljištu. Ali potom na vlast dođe novi načelnik opštine i poništi ti pravosnažnu građevinsku dozvolu, uz obrazloženje da nije izdata po propisima. Pri tome ti ne ponudi kompenzaciju za štetu koju trpiš zbog eventualne greške opštinske administracije i bivšeg načelnika. Tako tvoj dom iz snova preko noći postane ilegalni objekat kojem prijeti rušenje.
Ako misliš da ne može gore, zamisli da ti novi načelnik nakon godinu dana poništi građevinsku dozvolu za stambeno-poslovnu zgradu. Zgradu si u međuvremenu već izgradio i prodao novoizgrađene stanove a kupci se sada osjećaju prevareno jer ne mogu uknjižiti kupljene stanove.
U sarajevskoj Opštini Ilidža su se desile desetine ovakvih i sličnih slučajeva nakon smjene vlasti krajem 2020. godine. Tada je bivšeg načelnika Ilidže Senaida Memića, člana Stranke demokratske akcije (SDA), zamijenio njegov dojučerašnji stranački kolega Nermin Muzur.
Nermin Muzur_Izvor: SDA
Aktuelni načelnik Opštine Ilidža Nermin Muzur počeo je političku karijeru kao opštinski vijećnik Stranke demokratske akcije (SDA) u Opštini Ilidža
Muzur je kao kadar SDA dva puta biran za vijećnika u Opštinskom vijeću Ilidža, 2012. i 2016. godine. Od osam godina koje je proveo kao opštinski vijećnik, šest je proveo podržavajući stranačkog kolegu i načelnika Senaida Memića, kojeg danas optužuje za korupciju u građevinskom sektoru. Muzur je napustio SDA 2018. godine skupa sa Elmedinom Konakovićem, svojim današnjim stranačkim šefom, kome je tada pomogao da osnuje stranku Narod i pravda (NiP). Muzurova nova stranka je u velikoj mjeri sastavljena od bivših kadrova SDA, koji su bili dio politike i vlasti koju danas glasno kritikuju, osuđuju i osporavaju.
Nakon preuzimanja vlasti, novi načelnik Muzur je poništio najmanje 109 pravosnažnih rješenja, kojima je Opština Ilidža izdala građevinske dozvole ili urbanističke saglasnosti. Dobijanje urbanističke saglasnosti je procesni korak koji prethodi izdavanju građevinske dozvole. Ta rješenja su pripremali službenici nadležnih opštinskih Službi a potpisivao tadašnji načelnik Memić.
Jedan od zaposlenika opštinske Službe za prostorno uređenje, koji je za vrijeme Memićevog mandata učestvovao u procesu izdavanja osporenih rješenja, je Haris Kasapović. Po preuzimanju funkcije, Muzur je Kasapovića unaprijedio u svog pomoćnika i stavio na čelo Službe za prostorno uređenje.
Nermin Muzur Izvor: NiP
Od 2018. godine je Nermin Muzur funkcioner stranke Narod i Pravda (NiP) koju čine mahom bivši kadrovi Stranke demokratske akcije SDA
I Kasapović danas kaže da je bivši načelnik Memić taj koji je ostavio haos, jer je „građevinske i urbanističke pred kraj madata svima davao“. Kaže da su ga zaposlenici morali slušati ali da zato nisu morali potpisivati dokumente sa kojima se ne slažu.
„Kako se kaže, radiš svoje poslove i druge stvari koje ti naredi načelnik. Ne moraš se potpisivat. Čim ti nema potpisa ti to nisi radio. Potpis je najvažniji kad dokument izađe odavde,“ kaže, i dodaje da je „dosta stvari fulala“ i opštinska inspekcija, koja je sastavila listu od 109 spornih rješenja i dostavila je Memiću u novembru 2020. godine, kada je on jednom nogom već izašao iz načelničke kancelarije.
Kasapović objašnjava da je inspekcija na listu ubacila i građevinske dozvole koje su kasnije ocijenjene nespornim. Dodaje da su, osim 109 poništenih rješenja, službenici kasnije sporadično nailazili i na brojna druga sporna rješenja. To se dešavalo kada bi investitori donosili pravosnažne urbanističke saglasnosti da na osnovu njih traže građevinske dozvole ili kada su donosili pravosnažne građevinske dozvole kako bi inspekciji najavili početak radova.
„Ustvari su kasnije ljudi nama dolazili i hoće gradit po građevinskoj. Pa ga mi zovemo na razgovor. Pa ga malo prepadaš, šta ja znam, da ne ide dalje. Zato što (rješenje) nije poništeno još. Jer će tražiti i troškove. To kad sve sabereš možda ih je i tristo bilo ukupno,“ kaže Kasapović.
Služba za prostorno uređenje analizira sporne predmete po principu „da vidimo šta se može spasiti“ ali sa nultom tolerancijom na izgradnju u vodozaštitnoj zoni, području oko Vrela Bosne sa kojeg se veliki dio Sarajeva snabdijeva pitkom vodom, kaže on i dodaje da su ljudi koji su kupili stanove u spornim objektima najveći gubitnici.
„Ja sam neki dan im'o ovdje pedeset ljudi, ne znam šta da radim sa ljudima. Oni su dali već po 130 – 140 hiljada KM. Ja ne mogu da spasim tu građevinsku, ne smijem,“ kaže Kasapović i dodaje da će po njegovoj procjeni visina odštetnih zahtjeva po tužbama investitora protiv Opštine Ilidža premašiti 100 miliona KM.
„To znači ova opština narednih 10 godina neće imati platu,“ kaže i dodaje da je najveći problem što su sva osporavana rješenja odavno postala pravosnažna, zbog čega investitori imaju velike šanse na sudu.
U sistemu izdavanja građevinskih dozvola opština je najvažnija ali nikako i jedina institucija. Naime, svaku dodijeljenu građevinsku dozvolu je obavezna proslijediti na adrese nekoliko kantonalnih institucija, koje imaju funkciju nadgledati i provjeravati zakonintost. Među tim institucijama su: Zavod za izgradnju, Zavod za planiranje, kantonalna građevinska inspekcija, te resorno, kantonalno Ministarstvo komunalne privrede, infrastrukture, prostornog uređenja, građenja i zaštite okoliša, kaže Kasapović, i dodaje da su sve te institucije propustile reagovati u zakonskom roku od petnaest dana, nakon čega su dozvole postajale pravosnažne.
Opština je pregovarala sa investitorima sa liste spornih slučajeva i većina je riješena na različite načine, kažu u opštini. Neki su odustali od izgradnje, neki su tražili nove građevinske dozvole koje su u skladu sa regulacionim planom, a nekima je nova opštinska vlast izašla u susret i prilagodila svoje prostorne planove objektima koje su oni već sagradili. Međutim, ostala je grupa od njih petnaestak koji kažu da ih nova opštinska vlast diskriminira, uskraćujući im prava koja dale drugima, kao što je proces izmjene regulacionog plana.
Oni su se zbog poništenja pravosnažnih građevinskih dozvola žalili resornom Ministarstvu za prostorno uređenje kao drugostepenom organu, kaže Kasapović. Dodaje da je opština odlučna da ide do kraja u sudskim sporovima sa investitorima, iako je svjesna da će te sporove najvjerovatnije izgubiti. Kasapović se, kaže, uzda u sporost domaćeg pravosuđa.
„Ako je njima čekat' 10-15 godina, jer znaš da ide upravni spor, pa ide Ustavni sud. Trajaće to. I ja i ti ćemo penziju dočekat,“ kaže Kasapović.
Neselektivna poništenja
U resornom Ministarstvu komunalne privrede, infrastrukture, prostornog uređenja, građenja i zaštite okoliša KS nezvanično kažu da je Opština Ilidža samovoljno i stihijski poništavala „i šta treba i šta ne treba“. Kažu da imaju i drugačije slučajeve, poput stambene zgrade, čijem vlasniku opština odbija dati upotrebnu dozvolu, iako mu nije poništila građevinsku dozvolu. Oštećen je niz investitora, koji imaju dobre šanse da dobiju sudske sporove i gurnu Opštinu u bankrot.
Nezvanično su objasnili da bi najelegantnije rješenje bilo proglasiti moratorij od šest mjeseci na sve sporne dokumente i angažovati Zavod za planiranje da analizira sve objekte. Nužno bi bilo maksimalno iskoristi i najmanju mogućnost za izmjene i dopune prostornih planova, a da se na tužbu upućuju samo najekstremniji slučajevi, koje je nemoguće zadržati.
Ministar Enver Hadžiahmetović, koji je takođe kadar stranke NiP, nije pristao na intervju o ovoj temi. Odbio je i potvrditi nezvanične informacije dobivene od službenika ministarstva. Ni nakon višemjesečnih prepiski, zahtjeva za slobodan pristup informacijama i telefonskih poziva, obećani pismeni odgovor nikad nije stigao, niti je ministar objasnio zašto neke žalbe investitora čekaju rješavanje duže od godinu dana.
Ministar Enver Hadžiahmetović_Izvor: Vlada KS
Ni nakon višemjesečnog insistiranja ministar resornog ministarstva Enver Hadžiahmetović nije žalio govoriti o problemima sa izgradnjom na Ilidži.
Stranka NiP rukovodi i trećom institucijom važnom za pitanja izgradnje - Zavodom za planiranje KS. Međutim, direktor Zavoda Faruk Muharemović otvoreno kritikuje stranačke kolege iz opštine Ilidža i resornog ministarstva i kaže da su oni prvostepeni i drugostepeni organ u postupku izdavanja i poništavanja građevinskih dozvola, a da sada odgovornost pokušavaju svaliti na Zavod, koji je tek njihova tehnička podrška koja nema zakonski mehanizam da bilo koji od tih procesa blokira.
Faruk Muharemović_Izvor: Facebook
Faruk Muharemović, direktor Zavoda za planiranje KS, kaže da je za pravilan urbani razvoj grada nužno raditi regulacione planove za kompletna područja a ne samo izmjene dijelova starih planova po zahtjevima investitora.
„Tu jeste po zakonu 15 dana rok, ali mi nismo učesnici u upravnom postupku. Mi nemamo ta ovlaštenja. Jedina institucija koja može da reguje je Ministarstvo preko svojih inspektora i opština preko svojih inspektora. Mi možemo reći nije O.K. i nije u skladu sa tim, ali nemamo pravnu mogućnost ni snagu da zaustavimo,“ kaže i dodaje da je najštetnije u cijeloj priči što gubimo prostor i mogućnost razvoja.
„To se vratiti ne može. Investitor može nekako nadoknaditi štetu. Može odšteta ili ovako ili onako. Svi mogu i Općina i Ministarstvo, i Zavod. Ali jedino što nepovratno gubimo je prostor. A onda se na to nadovezuje zagađenost, vjetar, vode. To je nešto što bespovratno gubimo,“ kaže, i dodaje da Opština obrće zakosnki proces tako što, na primjer, investitoru najprije izda urbanističku saglasnost za izgradnju devet spratova a nakon toga pita Zavod je li to u skladu sa prostornim planom?
„Znači na 90 posto njihovih upita mi kažemo postupite po planu. To je naš stav generalno,“ kaže Muharemović i upozorava na lošu praksu opština da mijenjaju planske dokumenate zbog zahtjeva investitora, iako zakon propisuje da se planski dokument ne može mijenjati pet godina nakon usvajanja.
„Općina je ta koja donosi odluku. Mi smo nosioci izrade, mi to stručno kažemo: može zgrada tolikih gabarita. I onda kad se usvoji prostorni plan, oni trebaju da postupaju po tome. Međutim oni opet bježe od svoje odgovornosti, generalno svi bježe od svoje odgovornosti. Propisano je 5 spratova oni nas pitaju može li osam? Ne može. Do pet može. Manje može. Mi kada zacrtamo to je neki maksimalni gabarit.“
Muharemović objašnjava da načelnici iz nekog razkloga ne idu u izradu novih regulacionih planove već radije na nekim mikro-lokacijama rade izmjene planova koji su rađeni prije 20 ili 30 godina. Dodaje da im je lično predlagao da radije urade kompletne regulacione planove.
„Dajte da kompletne radimo. Pa ćemo tu sagledati i sve investitore,“ kaže, i objašnjava da lokalne vlasti previše prilagođavaju planove potrebama investotora, ali da je Zavod samo stručni servis koji ne može uticati na to hoće li načelnik ići u izmjene i dopune regulacionih planova.
„On može i bez nas i bez konsultacija. On kad usvoji tu odluku o pristupanju tamo u članu jedan ili dva kaže nosilac izrade je Zavod za planiranje. Znači oni nas odlukom koju usvoji općinsko vijeće primora da to moramo raditi,“ kaže i objašnjava da Zavod može samo zapisnički konstatovati da se ne slaže sa odlukom opštinske vlasti. Kaže da rješenje problema vidi u tome da svak radi svoj dio posla i svak snosi svoj dio odgovornosti jer „ako je zakon loš treba ga mijenjati a ne kršiti i lomiti stvari preko koljena“.
„Ja sam arhitekta urbanista po vokaciji. Ja želim da se ovaj grad razvija. Ja želim ovdje da živim. Ali moramo raditi u skladu sa zakonima jer jedino tako možemo graditi sistem. Jer kad nemate sistem onda svak odlučuje kako hoće,“ kaže Muharemović, i naglašava da se izgradnja mora vratiti u zakonske okvire ne samo na Ilidži već i u drugim sarajevskim opštinama.
Krivična odgovornost bivše opštinske vlasti
Ured za borbu protiv korupcije i upravljanje kvalitetom Kantona Sarajevo (KS) je prošle godine podnio krivičnu prijavu protiv bivšeg načelnika Ilidže Senaida Memića, osumnjičivši ga da je od 2011. do 2020. godine nezakonito promovisao 29 opštinskih zaposlenika u državne službenike. Istovremeno je Ured osumnjičio rukovidstvo opštine da je nezakonito izdavalo dozvole za izgradnju u vodozaštitnoj zoni.
„E sad, određena lica koja je on (Memić) mimo zakona postavio, odnosno imenovao za državne službenike, su učestvovala u tim procesima (nezakonitog izdavanja građevinskih dozvola). I tu već ima sprega,“ kaže Erduan Kafedžić, direktor Ureda za borbu protiv korupcije, i dodaje da je krivično odgovoran onaj ko je eventualno protivzakonito dodijelio građevinske dozvole, ali da se provjerava i porijeklo imovine nekolicine investitora.
Erduan Kafedžić_Izvor: Erduan Kafedžić
Direktor Ureda za borbu protiv korupcije i upravljanje kvalitetom KS nije želio iznositi detalje slučaja jer je slučaj istražuje Tužilaštvo KS.
„Ima nekoliko Arapskih firmi, a pojavljuju se tu neka naša lica. Pa ima osnivački kapital 2.000 KM a investicija par miliona. Pa niko ne zna otkud mu tih par miliona i sad je pitanje porijekla novca,“ kaže, i objašnjava da su kao prioritet uzeti slučajevi izgradnje u prvoj i drugoj vodozaštitnoj zoni, ali da ima i drugih spornih objekata kao što je zgrada River pored hotela Hills, izgrađena na arheološkoj iskopini.
„Nije tu nikako smjela biti,“ kaže Kafedžić i dodaje da načelnik Muzur ima vruć krompir jer su već krenule tužbe investitora, ali da više detalja ne može dati jer su ovi predmeti dio intenzivne tužilačke istrage.
Iako, prema Kafedžićevim riječima, zgrada River pored Hotela Hills „nije tu nikako smjela biti“ nju novi načelnik nije problematizirao. Pojedini investitori navode da bi voljeli da se pravosuđe angažuje i da se što prije riješi i pitanje krivične odgovornosti, ali i da Opština Ilidža počne primjenjivati zakon bez favorizovanja pojedinih investitora i diskriminiranja drugih. Opština zbog nekih investitora mijenja regulacioni plan i prilagođava ga njihovim već izgrađenim ili tek planiranim zgradama, dok nekima osporava njihovo zakonsko pravo i pravno ih spriječava da raspolažu vlastitom imovinom.
Harun Ličina kaže kako je na Ilidži samostalno ili u saradnji sa domaćim i stranim investitorima u protekle dvije decenije izgradio nekretnine vrijedne stotine miliona KM. Objašnjava da nova vlast provodi selektivnu i neviđeno štetnu politiku kojom je unijela pravnu nesigurnost a njega i brojne druge investitore otjerala iz opštine Ilidža. Kaže da je procjena Harisa Kasapovića iz opštinske Službe za prostorno uređenje da će odštetni zahtjevi investitora premašiti 100 miliona KM preoptimistična, te da bi iznos mogao biti i do deset puta veći.
Harun Ličina_Izvor: Frontal.ba
Harun Ličina kaže da se izgradnjom bavi duže od 20 godina te da ga je diskriminacija nove opštinske vlasti primorala da poslove preseli u Hercegovinu i Crnu Goru.
„Na 100.000 m2 će opštinu koštati najmanje 200 miliona KM obeštećenja, samo na mojim nekretninama, odnosno onim na kojima sam ja radio za druge investitore,“ kaže Ličina i dodaje da treba uzeti u obzir i druge. Kaže da mu Opština blokira tehnički prijem stambene zgrade u kojoj je većinu stanova već prodao, iako mu građevinska dozvola za tu zgradu nije poništena. Kaže da su upravo Haris Kasapović i drugi službenici potpisivali dokumente u procesu izdavanja građevinskih dozvola koje su kasnije poništili.
„On nije svjestan da će dobiti krivičnu prijavu. I postavlja se pitanje ko će odgovarati za posljedice,“ kaže Ličina kome su, prema Kasapovićevim riječima, tri građevinske dozvole poništene.
Diskriminatorski odnos aktuelne vlasti prema pojedinim investitorima
I dok Harunu Ličini blokira tehnički prijem zgrade, za koju građevinska dozvola nije poništena, nova opštinska vlast izlazi u susret pojedinim investitorima čije su dozvole poništili, tako što mijenja plansku dokumentaciju i prilagođava je izgrađenim objektima. Tako je Opštinsko vijeće u oktobru 2021. godine otpočelo proces izmjena i dopuna Regulacionog plana “Blažujski drum” po skraćenom postupku, kako bi se stvorili uslovi za izdavanje nove građevinske dozvole za zgradu poznate građevinske firme Duljević. Vlasnik ove firme je Hako Duljević a firma je bila na spisku 109 spornih objekata. Građevinska dozvola je tada poništena jer nije bila u skladu sa planom Blažujski drum.
Zgrada Haruna Ličina_Izvor: Frontal.ba
Harun Ličina kaže da mu opština blokira tehnički prijem zgrade iako ta zgrada ima važeću građevinsku dozvolu koju opštinska vlast nije poništila.
„Izmjenu i dopunu je inicirala Općina Ilidža, obzirom da je investitor već započeo izgradnju predmetnog objekta, te tokom izgradnje odstupio od Planom utvrđenog rješenja,“ piše u dokumentu, iako je bilo dobro poznato da zgrada nije započeta već odavno izgrađena a stanovi u njoj prodati. Kasapović kaže da je odlučeno da se ide u izmjene regulacionog plana o trošku investitora, nakon čega će biti provedena javna rasprava i „narod ako kaže da ne može, žao mi je, ne pada mi na pamet da idem kontra svijeta.“
Slično se desilo i u januaru ove godine kada je Općinsko vijeće Ilidže po skraćenom postupku krenulo u izradu izmjena i dopuna Regulacionog plana "Stari Stup", kako bi ga prilagodili objektu koji je u Ulici Joze Penave izgradio investitor Ećo Company, u vlasništvu Ećo Suhada i Ećo Esnafa.
Ećo Company_Izvor:Žurnal.ba
Opština Ilidža je pokrenula izmjene regulacionog plana i za lokaciju na kojoj je firma Ećo Company izgradila poslovnu zgradu. Takvo rješenje nije nuđeno drugim investitorima.
U dokumentu stoji da se izmjena i dopuna vrši u cilju stvaranja planskog preduvjeta za izgradnju poslovnog objekta na zemljištu na kojem važećim planskim dokumentom nije planirana gradnja, a s obzirom da je investitor već zapodeo izgradnju predmetnog objekta.
„Međutim ona nije nikako kako treba,“ kaže Kasapović, i objašnjava da je objekat preveliki i preskup da bi bio srušen. „S obzirom da je izgrađen i da je onaj objekat sigurno sa rentom i sa svim jedno par miliona, možda i desetine bi nas koštao, uz konsultacije sa Zavodom za planiranje mi smo išli da se ljudima pruži šansa ako možemo da saniramo štetu,“ kaže Kasapović.
U decembru 2021. je na sličan način otpočet i proces izmjene i dopune Regulacionog plana Otes, također po skraćenom postupku. Opština je inicirala postupak kako kako bi firma NOURA dobila priliku izgraditi stambeno-poslovni kompleks na parceli smještenoj nedaleko od poznatog kompleksa Sarajevo Waves. Vlasnik firme NOURA je arapski državljanin Abdullah F M H Almutairi a direktor Kubat Ahmed.
I Opština Ilidža i kantonalni Ured za borbu protiv korupcije ističu da je primarni cilj zaštita vodozaštitne zone odnosno građevinske dozvole koje su date u tom području. Međutim, ni tu Opštinska vlast nema iste kriterija za sve, već neki investitori mogu graditi a neki ne.
Tako na primjer opštinska vlast uopšte nije problematizirala kuću u vlasništvu Ilidžanske firme Komfor, izgrađene u Velikoj aleji koja povezuje Ilidžu i Vrelo Bosne. Ovaj veliki, moderni objekat danas ima septičku jamu a vodom se napaja iz bunara ali nije stavljen na listu spornih dozvola, iako je izgrađena na mjestu gdje nikada ranije nije postojao objekat. Istovremeno je poništena građevinska dozvola za kuću smještenu na susjednoj parceli, koja ima svu infrastrukturu jer je izgrađena nakon rušenja stare kuće, koja je u zemljišne knjige upisana prije više od 50 godina.
Vila firme Komfor_Izvor:Frontal.ba
Vila firme Komfor izgrađena je u vodozaštitnoj zoni i nema komunalnih priključaka ali je nova vlast nije problematizirala kao druge obližnje objekte koji u zemljišnim knjigama postoje već 50 godina i imaju sve komunalne priključke.
Vlasnik firme Komfor je arapski građanin Alyahya Hamad Sulaiman sa kojim, prema riječima direktora firme Muamera Softića, ne možemo komunicirati direktno jer ne dolazi često u BiH niti govori engleski jezik. Softić kaže da je firma kupila zemljište i građevinsku dozvolu od fizičkog lica, čije ime nije želio otkriti, te da su i zemljište i dozvola naknadno preneseni na ime firme.
„Imali smo za druge dvije lokacije odbijenicu za dvije vile u Lužanima, od kad je došla nova vlast,“ kaže Softić i dodaje da objekat ima nepropusnu septičku jamu i bunar za vodu, ali da se ne koriste jer još nije završen zbog komplikacija sa građevinskom firmom.
Višemjesečni pokušaji da sa načelnikom Nerminom Muzurom razgovaramo o problemu gradnje na Ilidži su ostali neuspješni jer je odbio intervju o ovoj temi. Jednosatna prepiska putem Facebook aplikacije nije donijela odgovore na pitanja kao što su: po kojim kriterijima neki investitori mogu ući u proces izmjene regulacionog plana a drugi ne? Nije odgovorio ni da li je objekat na zemljištu njegovog oca u Hrasničkom naselju Kovači izgrađen u skladu sa regulacionim planom? Naveo je samo da je to stari objekat sa novom fasadom ali je odbio reći koliku najamninu naplaćuje firmi Dolfarm, koja unajmljuje navedeni objekat.
Objekat porodice Muzur_Izvor:Frontal.ba
U naselju hrasničkom naselju Kovači je objakat koji porodica Muzur iznajmljuje farmaceutskoj firma Dolfarm.
Muzur nije odgovorio ni na pitanja o arapskoj vili u Velikoj aleji, o blokiranju tehničkog prijema zgrade u vlasništvu Haruna Ličine, kao ni o tome zašto pravila nisu ista za sve investitore. Na većinu pitanja je Muzur odgovarao slično kao i njegov prethodnik Memić, nazivajući ih ličnim napadom nedovoljno nezavisnog i nedovljno neinformisanog novinara.
E. Z. / Frontal
