Napuštanje stranaka na čijim su listama osvojili mandate od strane izabranih zastupnika, fenomen je koji je prisutan još od prvih poslijeratnih izbora u Bosni i Hercegovini.

Međutim, činjenica da se tokom mandatnog perioda 2014. - 2018. godine, na različitim nivoima, više od 80 izabranih zastupnika (od ukupno njih 512) odlučilo na taj korak, bez sumnje zaslužuje posebnu pažnju.

“Mandat pripada izabranom nosiocu mandata, a ne političkoj stranci, koaliciji ili listi nezavisnih kandidata koja ga je predložila na kandidatskoj listi...Ukoliko izabrani nosilac mandata, u toku trajanja mandata, istupi iz političke stranke, koalicije ili liste nezavisnih kandidata koja je učestvovala na izborima i na čijoj je kandidatskoj listi bio izabrani nosilac mandata, postaje samostalni vijećnik/odbornik, odnosno poslanik/zastupnik” - kaže Izborni zakon BiH i tu, što se pravne strane tiče, svaka rasprava prestaje.

Sa druge strane, sve su češći komentari u javnosti da su skupštine i parlamenti postali poput pijace na kojoj je, stiče se često utisak, sve moguće.

Prijedlog zakona o izmjenama i dopunama Izbornog zakona BiH kojim se sa prijašnjih 5%, cenzus na stranačkoj listi za osvajanje mandata na lokalnim izborima podigao na 10%, a na opštim na 20%, bio je pokušaj političkih stranaka da putem pozicija na listama maksimalno favorizuju kadrove od najvećeg njihovog povjerenja, te tako smanje mogućnost da neko od stranačkih favorita tokom dobijenog mandata napusti stranku i mandat odnese sa sobom.

Međutim, masovno napuštanje matičnih stranaka izabranih zvaničnika SDS-a ali i DNS-a kojem upravo svjedočimo u Republici Srpskoj, jasan je pokazatelj da ni unutarstranački inžinjering nije dovoljna garancija.

“Mandat narodnog poslanika dobijen je od strane građana i on mora biti slobodan”, argument je koji se najčešće čuje i koji svakako stoji. Također stoji i da je sloboda odlučivanja nosioca mandata jedan od uslova za nezavisnost parlamenta kao institucije- institucije u sistemima sa razvijenom demokratskom i političkom kulturom i etikom, u sistemima u kojima je vladavina prava neupitna.

No, može li se ovakva vrsta argumentacije primijeniti u zemlji poput Bosne i Hercegovine?

Politička etika, odgovornost i demokratska kultura u našoj zemlji skoro su nepoznati pojmovi. Jednako bitno, Bosna i Hercegovina nije do kraja slobodno društvo. Nije društvo u kojem je uspostavljena vladavina prava, te se pokušaji nezakonitih, koruptivnih i sličnih pritisaka i uticaja na odluke ljudi najčešće ne sankcionišu od strane nadležnih institucija.

Javnost, tako, često sa skepsom dočekuje iznošenje ideoloških, etičkih ili čisto političkih razloga koje čujemo od onih koji odnose svoje mandati iz matične stranke, sumnjajući tako da je u pozadini svega neka vrsta trgovine, pritiska ili ucjene, nakon čega se upravo građanin/birač koji i jeste onaj koji daje mandat nerijetko osjeća osjeća prevarenim.

Stoga su u društvu poput bosanskohercegovačkog, pitanja kao što su kako zaštiti poslanike od takve vrste uticaja a istovremeno sačuvati njihovu slobodu sa jedne, ali i kako zaštiti građanina/birača od prevare sa druge strane - sasvim kredibilna.

Očigledno je da se sloboda koju zastupnici imaju, od njih samih često zloupotrebljava u svrhu ostvarivanja ličnih interesa, dok sa druge ista ta zastupnička sloboda nerijetko postaje metom interesnih skupina.

U svemu tome, posljedično, najviše trpe građani koji nikada i ni u šta ne mogu biti sigurni.

Može li zato, bez obzira na sve nedostatke, privremeno rješenje biti ono na osnovu kojeg bi mandati pripali isključivo političkim partijama ili koalicijama?

Da li bi jedno takvo, privremeno rješenje, do momenta u kojem bi Bosna i Hercegovina postala država u kojoj je vladavina prava neupitna, u kojoj bi se bez odlaganja sankcionisali pokušaji nezakonitih uticaja na slobodno odlučivanje ljudi, ukinulo “pijačarenje” po parlamentima i skupštinama u kojima je, teško se oteti utisku, u ovom trenutku i pod ovakvim okolnostima zaista sve moguće?

Prenošenje blogova i tekstova sa portala Frontal dozvoljeno je nakon isteka 48 časova od objave bloga ili uz pismeno odobrenje redakcije