’’Bregzit se nikada neće dogoditi. Suviše komplikovano, previše štetno za britansku ekonomiju, previše anahrono.’’Koliko puta u posljednje tri godine - od Rima do Berlina, od Pariza do Bukurešta – smo čuli ovo uvjerenje, potvrđeno tako pouzdano da ne dozvoljavamo diskusiju? Izlazak Velike Britanije iz Evropske unije je sada neminovan. Ipak, veliki dio evropske javnosti, i mnogi njeni političari, nisu u potpunosti shvatili posljedice istorijskog raskida koji će se uskoro dogoditi, niti su pokušali da razumiju razloge, piše britanski Gardijan.

Prvi konkretan korak u planu političke igre Borisa Džonsona biće postignut 31. januara. Iako nove barijere neće biti primijetne odmah na granicama, od ovog datuma ćemo početi da se raščlanjujemo. Džonson se kladio koristeći jednostavnu strategiju: prodao je iluziju da političari koji vode evropske nacionalne države i dalјe drže uzde moći u globalizovanom svijetu. Pobijedio je na lažnom obećanju da će Bregzit omogućiti Britancima da „preuzmu kontrolu’’.

Sama činjenica raskida sa ostalih 27 država članica EU, po svaku cijenu, omogućila mu je da ubijedi lјude da je u 2020-ima britanski premijer - ili francuski predsjednik ili njemački kancelar - i dalјe gospodar sudbine svoje zemlјe. Da se lјudi, iz lažne udobnosti svoje nacionalne države, mogu suočiti sami sa geopolitičkim promjenama i preokretima u svijetu (poput trenutnih tenzija na Bliskom istoku). Ali šta danas imaju Velika Britanija, Francuska, Italija ili čak Njemačka, kada predstavlјaju jedva 1% svjetske populacije? To sve znamo, baš kao što znamo da će nam samo duboko integrisana Evropa omogućiti da se suočimo sa novim svjetskim izazovima kao što su klimatske promjene, migracije, potreba za regulisanjem finansijskog kapitalizma u cilju smanjenja nejednakosti, koordinisano oporezivanje multinacionalnih kompanija radi zaustavlјanja izbjegavanja poreza i održavanje prihoda za naše društvene sisteme, kanalisanje revolucionarnih tehnologija.

Bregzit je predviđena tragedija, ali zajednička, jer smo dozvolili da se odvija. Mi, kontinentalni Evroplјani, smo napravili neoprostivu grešku, dopustivši lјudima da vjeruju da je to isklјučivo britansko pitanje, zanemarujući egzistencijalnu dimenziju Bregzita za sve Evroplјane. Neki od strastvenih evrofila i federalista su čak tvrdili da je Bregzit pozitivna stvar, jer je London blokirao napredak Evropske unije.

Kakav besramni kukavičluk. Kako bijedan izgovor iza kojeg se naše vođe kriju. Kada smo odobrili Šengen i jedinstvenu valutu, to smo uradili bez Velike Britanije. Naša odlaganja, propušteni sastanci sa istorijom ne mogu se kriviti za britanski otpor. Možda smo čak i mogli izbjeći Bregzit da smo uspjeli da slijedimo poziv Vinstona Čerčila, iz 1946. godine, da „izgradimo neku vrstu Sjedinjenih Država Evrope“ čija bi sila privlačnosti preko Kanala bila neodolјiva.

Umjesto toga, stajali smo po strani i gledali kako se Bregzit dešava. Po prvi put, od početka evropskog projekta 1957. godine, prenijeli smo poruku da je ovaj projekat reverzibilan. Čineći to, zapravo smo podstakli povratak samog nacionalizma i ksenofobije, a EU je upravo i stvorena da se suprotstavi tome. Izdali smo sjećanje na ubijenog poslanika Laburista Džoa Koksa i dozvolili smo uzdizanje aveti unutrašnjih granica Velike Britanije.

Zaboravili smo da korijeni Evropske unije - koje, naravno, ne treba miješati sa korijenima Evrope - leže u sjećanju na 20. vijek, u želјi da se prevladaju dva svjetska rata i u borbi protiv totalitarizma, i da je Velika Britanija sa svojom čuvenom demokratskom tradicijom igrala odlučujuću i suštinsku ulogu u ovoj borbi. Zanemarili smo prijetnju evropskim demokratijama, jer pobjeda Bregzitaša predstavlјa uspjeh za sile ekstremizma. Sve to na veliko zadovolјstvo Vladimira Putina, Si Đinpinga i Donalda Trampa, koji u svojim geopolitičkim ambicijama ne žele ništa više nego podelјene Evroplјane i raspad EU, te svakodnevno rade na postizanju toga.

Teška vremena su pred našim krhkim demokratijama. I pored Bregzita mramo ostati ujedinjeni nakon i ne odustati od ideje formalnog vraćanja Ujedinjenog Kralјevstva u evropsku porodicu. U međuvremenu, moramo nastaviti sa preispitivanjem EU i raditi u harmoniji sa britanskim narodom. Čak i više od kada su Opšti izbori u Velikoj Britaniji, 12. Decembra, pokazali da su protivnici Bregzita u većini (pošto su stranke za ostanak u EU ili stranke koje podržavaju drugi referendum osvojile više glasova od Torijevaca i Stranke za Bregzit), glasači u velikim gradovima i iznad svega, mladi lјudi u Britaniji koji odbacuju uskogrudnu, izolacionističku budućnost. Moramo nastaviti da radimo zajedno za našu budućnosti, i to udvostručenim naporima, gradeći mostove i pokretajući zajedničke inicijative. Britanci koji su se mobilisali protiv Bregzita su nam pokazali put. Nikada u istoriji EU nismo vidjeli tako popularne demonstracije u korist Evrope. Ni mi se ne bismo trebali predati tezi da je EU bez Velike Britanije uklesana u kamenu. Zar nije zaštitni znak demokratije, za razliku od autoritarnih režima, da glasači zadržavaju pravo da se predomisle?

Novi predsjednik Evropske komisije, Ursula Fon der Lajen želi da uklјuči civilno društvo u novu inicijativu za razgovore o budućnosti Evrope. Moramo zahtijevati da se građanima i udruženjima iz Velike Britanije (kao i iz Ukrajine i sa Balkana) dozvoli da učestvuju na ovaj ili onaj način. Priznaću nešto drugo. Dugo vremena, nadmoć engleskog jezika kao de facto evropskog lingua franca činila mi se pretjeranom. Čini se da je dominacija engleskog jezika osporavala evropski moto „ujedinjeni u različitosti“. Sada, mislim da bismo se poslije Bregzita trebali boriti za zadržavanje engleskog jezika na evropskoj sceni, uklјučujući i institucije EU - kao podsjetnik na odsustvo i obećanje o povratku.

Frontal/D.M.