Zašto je Trepča toliko važna objasnio je u svom komentaru za Sputnjik vojni analitičar Miroslav Lazanski.

„Trepča“ — surova zapadna otimačina 

List „Njujork tajms“ je 8. jula 1998. godine objavio članak o kombinatu „Trepča“, nazvavši ga „najvrijednijim komadom zemlje na Balkanu, vrijednim najmanje pet milijardi dolara“. Da li je to zapravo i pozadina rata i agresije NATO-a na SR Jugoslaviju 1999. godine?

Težnja Zapada za osvajanjem jeftinih izvora sirovina. Jer „Trepča“ je najveći evropski rudnik cinka i olova i treći po veličini topioničarski kapacitet na svijetu u ovoj oblasti proizvodnje. S izvozom od preko 150 miliona dolara, „Trepča“ je 1996. bila najveće izvozno preduzeće u SR Jugoslaviji. Samo od 1996. do 1999. u njenim pogonima proizvedeno je 2.538.124 tone ruda olova i cinka. Sadržaj metala u rudi iznosi oko 7,6 za olovo i 4,6 za cink, čime se „Trepča“ ubraja u najizdašnije evropske rudnike.

U vrijeme SFRJ i SRJ kombinatu je pripadalo deset rudnika koji su snabdijevali tri postrojenja za prečišćavanje rude, koja se zatim topi u topionici cinka u Zvečanu. Kop u Starom trgu, koji je sam davao 50 odsto eksploatacije rude, kao i oni u Ajvaliji, Novom brdu, Kišnici i Badovcu zaposleni su napustili odmah poslije ulaska snaga NATO-a 1999. Istina, proizvodnja time tada još nije bila potpuno zaustavljena, jer 20 odsto eksploatacije i dalje dolazi iz rudnika Crnac i Belo brdo, koji se nalaze na sjeveru Kosova, gdje je vlast Prištine ograničena. Pod logističkom i organizacionom kontrolom Srba ostalo je i postrojenje za prečišćavanje rude u Leposaviću na Ibru.

Tijesno grlo cjelokupne proizvodnje kombinata „Trepča“ upravo je topionica cinka u Zvečanu, koja se nalazi na prostoru gdje se graniče srpski i albanski dio Mitrovice. Do 15. novembra 1999. tamo se proizvodnja normalno odvijala. No, još 25. juna 1999. Bernard Kušner je objavio ukaz „da uprava nad srpskom i jugoslovenskom svojinom na Kosmetu prelazi na UNMIK“, što je bilo suprotno Rezoluciji 1244 Savjeta bezbjednosti UN, u kojoj je podvučeno da NATO i Kfor neće povrijeđivati teritorijalnu cjelovitost SR Jugoslavije i da priznaju Kosmet za njen sastavni dio.

Nešto kasnije, 12. novembra 1999. Kušnerov predstavnik je pred 400 radnika rekao „da topionica ne smije više da proizvodi za Srbiju i Jugoslaviju“, te zabranio zaposlenima da uđu u krug fabrike. Ova okupacija je privremeno okončana 26. maja 2000. godine, nakon što je veliki požar uništio topionicu cinka. To se poklopilo sa zahtjevima koje je „Međunarodna krizna grupa“ formulisala u dokumentu još 26. novembra 1999. pod naslovom: „’Trepča‘ — unijeti smisao u lavirint“.

Naime, 18. februara 1999. godine, tačno 34 dana prije nego što su pale prve bombe na SR Jugoslaviju, cijene na svjetskom tržištu 17 najvažnijih sirovina pale su na najniži nivo od juna 1975. Već u prethodnoj godini one su pale za 19,7 odsto, pri čemu su pojedini metali pretrpjeli pad cijena od 14,7 odsto. Strategija kojom se proizvođači sirovina bore protiv niskih cena je poznata, smanjenje proizvodnje, odnosno uklanjanje konkurencije pomoću „neekonomske sile“.

Varijanta jedan jeste otkupiti, varijanta dva jeste uništiti. Varijanta tri jeste oteti. Slučaj „Trepča“ je klasičan primjer iz udžbenika političke ekonomije. Varijanta tri. Surova otimačina srpske imovine… 

Izvor: rs-lat.sputniknews