Vrlo je moguće izgubiti kompas u količini ovih informacija, kao i proučavanju vjerske ideologije ISIL-a i načina na koji ova grupa funkcioniše. Neki čak sumnjaju u validnost ovih istraga. „ Ne bi trebalo da se trudimo da dublje razumijemo teroriste ISIL-a“ kaže slovenački filozof Slavoj Žižek, 16. novembra kao odgovor na događaje u Parizu, koje je opisao kao ,, reakciju na evropsku intervenciju“. Nakon napada na Charlie Hebdo u Francuskoj ranije ove godine, aktivista i autor Ayaan Hirsi Ali pišući za Wall Street Jurnal, prokomentarisao je da su „današnji islamisti vođeni političkom ideologijom“.

Ali veza između strategije ove grupe, politike i religije je složenija i razumijevanje ovih pojmova je prvi korak ka sauočavanju sa istim. Dio očigledne zabune je da je salafizam – ideologija na koju se ISIL poziva – inherentno nepolitička. Naprotiv, tokom 20. vijeka, vođe salafista kritikuju političke grupe, a posebno Muslimansku braću, što im fokus na probleme današnjice odvlači pažnju od onoga što salafisti smatraju kao „pročišćenje“ vjere.  Nakon Arapskog proljeća, neki salafisti su se okrenuli suprotnoj struji.

Dakle, zašto onda određeni salafisti teže da ostanu van političke arene, dok drugi skaču direktno u nju? Prvo, definicija salafizma je jasna. Često je miješaju sa islamizmom, ideologijom Muslimanske braće. Međutim, to su dvije različite stvari.

Islamizam je moderna ideologija koju praktikuju Muslimanska braća i teže da islam uvuku u političku sferu na način koji bi to uradile lobi grupe. Islamisti su poznati po formiranju političkih stranaka, učestvovanju na izborima i guranju ustavnih reformi. Njihove mete su vlade, univerziteti  i sve ustanove u koje mogu da ubace islam.

Sa druge strane, salafizam teži da „pročisti“ islam od zapadnog uticaja i „devijantnih“ digresija izvornog islama (koji uključuje šiite, sufizam, pa čak i nesalafističke sunite). Salafizam je strogo sunitski i prilikom otvaranja salafističkog teksta, velika je šansa da će se prije naići na diskusiju o nejasnom teološkom konceptu, nego na strategiju ili ciljeve ove grupe.

Salafisti definišu islam kao nešto što je izričito odobreno od strane Muhameda i  potvrđeno kroz prve tri sunitske generacije sljedbenika (do devetog vijeka). Ovaj stav je zasnovan na hadisu, Muhamedovoj izjavi, u kojoj je navodno rekao da su „najbolji iz moje zajednice su oni iz moje generacije, zatim dolaze oni koji ih slijede, i na kraju oni koji njih slijede“. Sve što se pojavilo nakon toga i sve što Muhamed nije izričito odobravao, smatralo se neislamskim, što predstavlja veoma široku kategoriju. Prema tome, sekularne političke ideologije, nacionalne države, političke stranke, itd. su po ovoj definiciji neislamske. Ukratko, Muslimanska braća prilagođavaju islamizam modernom političkom životu, salafisti to ne rade.

NEOBIČNA POLITIKA

Paradoksalno za nepolitičke ideologije, salafizam je postala glavna sila u regionalnoj politici. Ova priča počinje sa Arapskim proljećem u januaru 2011. i predstavlja značajni zaokret u toku islamizma 20. vijeka. Arapsko proljeće je svjedočilo ubrzanom usponu i padu Muslimanske braće, najstarijeg islamističkog pokreta u regionu, na svom domaćem terenu u Egiptu. Takođe je svjedočio formiranju salafističke partije u Egiptu i drugdje, te nakon izdaje salafističkog principa o odbacivanju modernih institucija, učestvuje u političkim tranzicijama nakon revolucije.

Na primjer u Egiptu, salafistička partija Al-Nour je nastala 2011. Možda zahvaljujući potpunom nedostatku političkog iskustva, imala je nekoliko materijalnih političkih pozicija (propust, koji je na kraju dobro ispao, jer je dozvolio članovima partije da se distanciraju od svrgnutog predsjednika Muslimanskog bratstva Muhameda Mursija i da prebrodi naredne napore vlade egipatskog predsjednika Abdel Fattah el Sisi da obuzda islamski uticaj u politici). Umjesto toga, pored insistiranja na primatu islamkog zakona, kao što su svi islamisti ranije činili, stranka je označena kao predstavnik egipatskog društva, i ostvaruje saradnju čak i sa Koptima. U godini koja je prethodila izborima koji su trenutno u toku, stranka je uklonila skoro sve vjerske slogane iz svoje platforme.

Ispostavilo se da je Nur politički sofisticiranija stranka od drugih vjerskih partija u Egiptu, koje su odabrale da napadnu Sisijevu vladu zbog njenih suzbijanja političke opozicije. Nurova oštrina je vidljiva na osnivačkoj konferenciji u junu 2011. kada je lider stranke Emad Abdul Ghafour najavio da će nastaviti „pravne metode… ne oni korisnici političke moći koji su obmanjivali Egipatski naroda… Egipćani moraju da žive u pravdi i miru.“ Od tada lideri stranke su osudili nasilje (čak i vjerski inspirisano kao što  to radi  ISIL i druge islamitičke grupe). Umjesto da insistira na primjeni Šerijatskog zakona, stranka nejasno promoviše vladavinu prava.

Trud Nur stranke može biti impresivan, s tim što salafistička ideologija tradicionalno zabranjuje učešće u modernoj politici, pa stranka nije baš ključna tačka za egipatske salafiste, iako zastupa salafističku ideologiju. Stoga, grupe u rasponu od Selafijskog Fronta pa sve do ISIL-ovih satelita na Sinajskom poluostrvu, ili su prećutali, kritikovali ili se u kasnijem slučaju  žestoko protivili učešću Nur partije na izborima.

Oni fokusiraju svoju retoriku na teološkim dimenzijama aktuelnih događaja, za koju mogu da daju komentare koji neće izdati ni njihovo sektaštvo, a ni njihovu fizičku sigurnost. Jedna od tih tema je bila i nedavno angažovanje Ruskih snaga u Siriji. Matična organizacija Nura, Poziv Salafizma, osudila je operacije podrške Rusije Šiitskom režimu koji ugnjetava Sunite.

U Jordanu, vodeći salafisti ostaju izvan parlamentarne sfere. Od ’80-ih godina, nenasilne frakcije su se zalagale za politički mir prije nego za popularnu nasilnu agitaciju. Idu čak do toga da osuđuju tekfir (ekskomunikaciju) na ISIL i čak kritikuju fizičko uplitanje u palestinske probleme. Kao rezultat toga, privukli su kritike ne samo džihadista, nego i raznih sekularnih segmenata društva.

Za Salafističke grupe učestvovanje u političkim procesima, ili  sklanjanje sa puta istim, predstavlja mudar strateški izbor čuvajući ih od svojih lokalnih samouprava na koje ciljaju. Ipak, ovaj izbor ih stavlja na metu kritike drugih političkih partija sa jedne i ostalih salafističkih grupa sa druge strane. Zauvrat ih je ovo koštalo pristalica koji na njih gledaju kao na izdajice svojih principa zarad političkih potreba.

KRIZA ISIL-a

Ovo nas dovodi do slučaja ISIL-a, koji je evoluirao od teološke vizije Abu Musab al Zarkavia, koji za razliku od bin Ladenove Al Kaide za prioritet ima čišćenje Bliskog Istoka od šiita i "drugih devijacija". On otvoreno odbacuje politički žargon ustava i moderne politike. ISIL-ovi tekstovi, slično kao kod drugih salafista, ispunjeni su raspravama o hadisu, ranijim islamskim teološkim konceptima i izjavama premodernih ličnosti učenih da podrže salafističku vjeru.

Ipak, grupa je uspjela da napravi njihovu teologiju relevantnu za stvarne političke nepravde. Rođena u Iraku, pod pritiskom šiitke milicije i ohrabrena od strane građanskog rata u Siriji, koji postepeno preuzima sektaške nijanse, ISIL za razliku od Al Kaide, pridobija regrute obećavajući im pravi islam. Danas ISIL preuzima zapadne ciljeve i širi svoje teološke stavove kroz učionice, posvećujući im jednaku pažnju. Na kraju, njen uspjeh će zavistiti od upravo ovog programa – njena nepokolebljiva posvećenost da uspostavi teološki autentičnu državu, prije nego jednu modernu politiku.

Iako teritorijalno širenje ISIL-a i napadi na Zapad nastavljaju da zarobljavaju posmatrače, lokalno stanovništvo, pa i pristalice, to nisu razlozi za njegov uspijeh. Umjesto toga, ISIL doktrinarno zaobilazi grupe zapadne političke kulture, koja mu je i dozvolila  da okupi veliki broj pristalica. Nijedan pokušaj retoričkog suprotstavljanja ISIL-u ne može biti uspiješan bez upotrebe fizičke sile.

Da bi se suočio sa pretnjom koju predstavlja ISIL, svijet mora da ga shvati, kao i razne druge grupe koje su pristalice salafizma, kao dio novog poglavlja u knjizi  islamizma.  Oni su posvećeni ključnim konceptima i tekstovima koji su artikulisani davno i po prvi put u istoriji religije su pokazali sposobnost da ih primjene. Iako nenasilan, salafizam će nastaviti  da apeluje na one koje više brine  preživljavanje u njihovim lokalnim zajednicama, ali treba naglasiti da takav nenasilan glas predstavlja većina svijetskih salafista – projekat ISIL-a će nastaviti da privlači i da se širi onoliko, koliko mu to dozvoljavaju sredstva da nametne svoje načine razmišljanja.

Izvor: humanusbalkanika
Preveo i prilagodio: Nikola Preradović