U nastavku slijedi drugi dio priče o radu ove Agencije. Prvi dio pročitajte na linku OVDJE.

Banja Luka kao (ne)primjer drugim opštinama

Još jednu činjenicu treba ozbiljno uzeti u obzir. Naime, Banja Luka je privredni i politički centar Republike Srpske. Njen položaj je samim tim daleko povoljniji od položaja drugih mjesta u Srpskoj. Činjenica je da se svake godine sve više aktivne radne snage doseljava u Banju Luku, odnosno da njeni građani postaju najinventivniji ljudi koje Srpska ima. Neki od njih aktivno traže posao, a neki i otvaraju sopstvene biznise. Takođe, u Banju Luku se sliva ubjedljivo najviše novca od indirektnih poreza od svih opština u Srpskoj. Isto tako, kao najveći grad Banja Luka jeste i najveće tržište u RS i objektivno je u njoj najlakše pronaći tržišnu logiku kad je poslovanje u pitanju i komparaciji s ostatkom Srpske.

Ipak, sve to nije pomoglo da se efekti ekonomske krize u značajnijoj mjeri smanje, odnosno da Banja Luka ostane koliko-toliko pošteđena. Postavlja se jednostavno i logično pitanje: čime je to Cidea zaslužila da joj budžet u odnosu na 2008. godinu poraste za više od 100% dok svi podaci ukazuju da je stepen privredne aktivnosti i materijalni standard građana Banje Luke u prosjeku smanjen takoreći za isti procenat? Zbog svega toga bilo bi vrlo zanimljivo posmatrati i samu strukturu budžeta Gradske razvojne agencije.

Kao što je već istaknuto, budžet Gradske razvojne agencije 2008. godine iznosio je 986.200 KM. Te godine su građani Banje Luke za potrebe plata zaposlenih u Cidei izdvajali 308.000 KM. 2009. godine budžet Gradske razvojne agencije je nešto smanjen u odnosu na 2008. i iznosio je 964.000 KM. Ipak, treba istaći i da je ukupan budžet Grada te godine bio manji u odnosu na prethodnu. Ipak, uprkos svemu tome i uprkos krizi koja je već tad bila očigledna izdvajanja za plate zaposlenih u Cidei zapravo su povećana i iznosila su 430.000 KM, što je predstavljalo povećanje od preko 30%!. Ista tendencija nastavlja se i 2010. godine: građani Banje Luke na plate zaposlenih u Gradskoj razvojnoj agenciji plaćaju 30.000 KM više u odnosu na prethodnu godinu, tj. plaćaju 460.000 KM. Tek je 2011. godine zanimljivo. Naime, te godine je u odnosu na prethodnu ukupni budžet Gradske razvojne agencije manji za oko 408.000 KM (2010-2.683.790 KM, 2011-2.275.800 KM), što predstavlja umanjenje za oko 15%, ali su zato istovremeno izdvajanja za plate zaposlenih u Cidei porasle sa 460.000 KM na 633.000 KM, što opet predstalja povećanje za 173.000 KM ili za 38%. I, konačno, iako je ukupni budžet Gradske razvojne agencije u 2012. godini ponovo smanjen, i to za 242.740 KM (2012. isti iznosi 2.033.060 KM), ponovo su povećana izdvajanja za plate zaposlenih u Cidei i ista ove godine iznose 730.000 KM, što je povećanje za skoro 100.000 KM ili 16%.

Još jedna činjenica je nevjerovatna. Naime, u ovogodišnjem budžetu Gradske razvojne agencije na plate zaposlenih u njoj izdvaja se pomenutih 730.000 KM, dok se na ime subvencija za podršku srednjih i malih preduzeća izdvaja - 500.000 KM. Dakle, Gradska razvojna agencija čiji je primarni zadatak podrška srednjim i malim preduzećima više novca izdvaja za plate svojih zaposlenih nego za sama srednja i mala preduzeća kojima bi formalno trebala da bude na usluzi. To praktično i nedvosmisleno znači da Cidea zapravo služi sebi i svojim uposlenima, dok malim i srednjim preduzećima tu i tamo donira neku marku, a sve to nema nikakvih realnih efekata po ukupno privredno stanje u Banjoj Luci a itekako ima negativnih efekata po budžet samih Banjolučana budući da su oni od 2008. godine pa na ovamo ukupno Cidei dali 8.942.850 KM svog novca (skoro devet miliona KM), a da zauzvrat nisu dobili ništa.

Prema tome, da rezimiramo, 2008. godine kad je ekonomska situacija u Banjoj Luci bila daleko bolja nego ove godine i kad su građani ipak živjeli dosta bolje za plate zaposlenih u Cidei izdvajali smo 308.000 KM, dok danas, kad je u međuvremenu prepolovljen kako broj privatnih biznisa u Banjoj Luci tako i standard građana-na plate zaposlenih u Gradskoj razvojnoj agenciji čiji je osnovni cilj razvoj privrede u Banjoj Luci, odnosno bolji materijalni položaj građana Banje Luke, izdvajamo 730.000 KM, što predstavlja 422.000 KM više nego 2008.godine, odnosno na izdvajanja za plate zaposlenih u Cidei danas plaćamo za 137% više novca nego 2008. godine kad smo živjeli duplo bolje nego danas.

Osnovno pitanje koje se nameće poslije ovih egzaktnih brojki jeste: kako je to moguće? Koja logika je u pitanju?

Netransparetnost poslovanja

Na naša pitanja upućena Cidei, a koja se odnose na statističke podatke o broju privrednih subjekata u Banja Luci, o broju Banjalučana koji su bili zaposleni u privatnom sektoru 2008. godine i istom broju u 2012. godini, dobili smo odgovor da ta pitanja proslijedimo Republičkom statističkom zavodu RS. Na pitanje o iznosima plata zaposlenih u ovoj Agenciji rečeno nam je da su iste određene Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u oblasti lokalne samouprave i odlukama Skupštine grada Banja Luka. Jedinu konkretnu informaciju koju smo dobili se odnosi na to da je u Cidei u protekle  četiri godine zaposleno 6 novih radnika. Na pitanje o raspodjeli budžeta i njegovoj primjeni dobili smo odgovor: „Budžet za 2012. godinu kojim su predviđena sredstva za rad i aktivnosti Agencije je sačinjen na osnovu Pravilnika o budžetskim klasifikacijama, sadržini računa i primjeni kontnog plana za korisnike prihoda budžeta Republike, oština, gradova i fondova, koji je bio na javnoj raspravi i kao takav usvojen od strane Skupštine Grada Banja Luka.“

„Obzirom da Agencija provodi niz značajnih aktivnosti na razvoju privrednog ambijenta Grada Banjaluka možemo zaključiti da poslovanje Agencije moglo biti još transparentnije i više dostupno javnosti, kako bi ista mogla imati bolji uvid u rad Agencije. Dakle svoje aktivnosti više prezentovati u sredstvima informisanja“, ističe Jovan Bratić, direktor Zanatsko-privredne komore Republike Srpske.

Dr Goran Radivojac, profesor na Ekonomskom fakultetu Banja Luka kaže da treba imati na umu da je riječ o agenciji loklnog karaktera, čiji dometi, samim tim, mogu biti lokalnog kraktera. „S druge strane Banja Luka je najveći grad u Republici Srpskoj i ova agencija bi trebala biti primjer ostalim lokalnim agencijama slične poslovne orjentacije. Nisam siguran da su u javnosti preooznati kao ozbiljan faktor koji ima uticaja na razvoj preduzetništva i podizanja nivoa konkurentnosti. Smatram da su preduzetnici najčešće prepušteni sami sebi kako u pogledu tehničke pomoći tako i u pogledu strateških pitanja - tržište, izvori finansiranja, garancije i sl.“, dodaje Radivojac.

O upoznatosti javnosti o radu Cidee, govori i istraživanje koje je uradilo Udruženje građana Reakcija, prema kojem od ispitanih  1068 građana, njih 80 odsto uopšte nije upoznato sa radom ove Agencije, a od  20 odsto onih koji jesu nešto više od 30 odsto je nezadovoljno rezultatima, oko 40 osto je polovično zadovoljno i nezadovoljno, a ostalih 30 odsto je donekle i potpuno zadovoljno.

Bogdan Marjanović, predsjednik  Asocijacija  trgovinskih poduzetnika daje nekoliko koraka koje bi trebalo uraditi kako bi, prema njemu se zaustavio trend propadanja preduzetništva u Banja Luci:

·        u budžetu Grada povećati izdvajanja za Agenciju (u početku najmanje 7%) ali isključivo za stavku kreditiranja preduzetnika, a ne za plate zaposlenih;

·        sklopiti aranžmane sa Investiciono-razvojnom bankom i Garantnim fondom RS radi dobijanja razvojnih kredita sa pristupačnom kamatom;

·        uvesti subvencije i olakšice za zapošljavanje invalida na poslove za koje su oni sposobni, kao i za zapošljavanje osoba preko 45 god. života:

·        uspostaviti bazu podataka o preduzetnicima u Banjoj Luci, njihovim rezultatima rada preko broja zaposlenih u toku godine i tamo gdje su rezultati pozitivni nuditi usluge Agencije  i " nagovoriti" ga da uzimanjem povoljnih sredstava proširi proizvodnju odnosno zaposli nove radnike;

·        obavezno jednim dijelom obuhvatiti trgovinu i ugostiteljstvo u dodjeli sredstava;

·        izvršiti generalnu rekonstrukciju same Agencije i uvesti u volonterske strukture Agencije kao savjetnike poduzetnike iz svih branši;                             

·        na kraju potrebno je krajnje pojednostaviti apliciranje poduzetnika jer je za Agenciju i Grad Banju Luku bitno da poduzetnici rade i proširuju poslovanje, a za izmirenje  dadžbina su zaduženi kontrolni organi.