Prije nešto više od 10 godina, kada je svijet ulazio u Svjetsku ekonomsku krizu, akteri su morali da se osvrnu u prošlost, sagledavajući period Velike depresije radi smijernica. Iako su akcije iz 1930-ih pružale važne lekcije za 2008. godinu, prije svega potrebu za uvećanjem novčane mase, ekonomija 1930-ih bila je u osnovi drugačija od globalne ekonomije sa početka ovog vijeka.

LEKCIJA IZ PERIODA SVJETSKE EKONOMSKE KRIZE

Između 1932. i 2008. godine, berzanski indeks S&P 500 porastao je otprilike desetostruko, svjetsko tržište rada prešlo je sa sistema koji je u velikoj mjeri bio baziran na polјoprivredi, na sistem čvrsto zasnovan na industrijskom i digitalnom sektoru, a svjetski trgovinski sistem postao je temelј nacionalnih ekonomija. U poređenju sa 1930-im, zainteresovane strane u 2008. su djelovale u umreženom svjetu sa globalnim finansijskim sistemom i zato su se u velikoj mjeri nalazile na neistraženom terenu.

Ako u ekonomskom dijelu krize postoji nit koja se provlači, a koju i danas vidimo, to je da relativno komprimovani vremenski okvir između 2008. i danas znači da je od velike važnosti jedan od najznačajnijih pristupa koji su kreatori politika tada koristili. Konkretno, lekcija iz 2008. godine je da globalizovana ekonomija zahtijeva globalno rešenje.

Danas je svjetska ekonomska perspektiva sumorna, a COVID-19 kriza već je izazvala jedan od najoštrijih potresa globalnog rasta u  ovom vijeku. Projekcije su da će drugi kvartal 2020. godine biti najgori kvartal generacijama unazad.

Iako je razmjera današnje krize možda veća i konture sigurno drugačije od one iz 2008. godine, zbog barijera koje pandemija donosi, ali činjenica je da u svojim međusobnim povezanostima, današnja ekonomija je strukturno slična onoj koja je uspostavlјena prije nešto više od decenije.

Shvatajući da su svjetske ekonomije isprepletene, kreatori politika preduzeli su neviđene korake. Najznačajnije je što su, u oktobru 2008. godine, vodeće centralne banke širom svijeta istovremeno snizile kamatne stope. Uz prijetnju da će se dogoditi još jedna Velika depresija, grupa od 20 vodećih nacija (G20) postala je moćno tijelo, orijentisano na preduzimanje akcija, sazivajući šefove država i vlada u koordinaciji globalnog odgovora na krizu. Ove radnje su bile klјučne za sprečavanje najgoreg, dovodeći do rasta svjetske ekonomije.

TRGOVINA NE BI TREBALA BITI ORUŽJE

Za razliku od prethodne decenije, ovaj put se borimo protiv prave zaraze, suočeni sa mnogo polarizovanijim svijetom sa slabijim ekonomskim „imunološkim sistemom“. Pandemija se javlja u neuređenom globalnom okruženju, budući da su velike ekonomske sile trgovinu koristile kao oružje, a ne kao sredstvo za zajednički prosperitet.

Tržišni sindikati koji su nekada bili jaki, testirani su na izdržljivost. Mnoge zemlјe su na zajedničke izazove, poput klimatskih promjena, gledale kroz prizmu takmičenja, a ne koordinaciju. Istovremeno, ukupni globalni dug dostigao je visokih 184 biliona dolara, više od 11 procentnih poena BDP-a povećanja u odnosu na 2009. godinu, i to prije nego što su utrošeni potrebni podsticaji.

U istoriji treba tražiti nadu, jer prošle krize pokazuju kako možemo da učimo i rastemo.

Ali kao i deceniju prije, bila bi greška misliti da lideri mogu odgovoriti na krizu sami. Iako koronavirus zahtijeva potrebu distanciranja bolesnih i zatvaranje granica, ove mjere ne mogu biti recepti za našu dugoročnu ekonomsku dobrobit. Trgovina predstavlјa blizu 60% globalnog bruto društvenog proizvoda, a nacionalne ekonomije ne mogu napredovati u izolaciji.

Kako virus bude jenjavao, zemlјe će morati zajedno da ojačaju globalnu trgovinu i osiguraju da one zemlјe koje bude u problemu, zbog manjka resursa u rezrevi, imaju sredstva da se oporave.

Izvor:  weforum.org

Frontal/D.M: