Na osnovu Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, Aneks 1-B, Sporazum o regionalnoj stabilizaciji, Član IV, u cilju uvođenja mjera za regionalnu stabilizaciju i kontrolu naoružanja neophodnu za stvaranje stabilnog mira u regiji, uspostavljanje novih oblika saradnje na području bezbjednosti usmjerenih na stvaranje transparentnosti i povjerenja i postizanje uravnoteženih i stabilnih nivoa odbrambene sile, Bosna i Hercegovina, Republika Hrvatska, Savezna Republika Jugoslavija, Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska, su potpisale, 14.06.1996. godine, Sporazum o subregionalnoj kontroli naoružanja.

Sporazum je u više navrata nadograđivan, tako da su aktuelne Strane u Sporazumu: Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Republika Hrvatska i Republika Srbija.

Svaka Strana je prihvatila ispunjavanje obaveza u skladu s odredbama ovog Sporazuma i isti je neograničenog trajanja. Obaveze i prava koje proizilaze iz Sporazuma su pravno obavezujuće.

Sporazum sadrži sledeće mjere:

Konkretna numerička ograničenja za pet kategorija naoružanja koje se ograničava; odredbe o mehanizmu kontrole kroz režim sprovođenja inspekcija; razmjene informacija i obavještavanja, kao i verifikacije.

Naoružanje koje je predmet Sporazuma i koje je podložno brojčanom ograničenju su: borbeni tenkovi,oklopna borbena vozila,artiljerija, borbeni avioni i helikopteri za napad.

Bosna i Hercegovina, kao i ostale Strane u Sporazumu su u petoj godini samostalne primjene Sporazuma  nastavile sa punom posvećenošću implementaciju Sporazuma o subregionalnoj kontroli naoružanja. Uvažavajući visok nivo saradnje  između država Strana u Sporazumu, održivo  provođenje Sporazuma  je podrazumijevalo postepeno preuzimanje međunarodnih odgovornosti. Ovo je logičan korak u postkonfliktnom scenariju i u skladu je sa regionalnim kretanjem ka preuzimanju odgovornosti, kao i drugim  aktivnostima međunarodne zajednice u subregionu.

Proces preuzimanja odgovornosti se postepeno razrađivao i finaliziran je u bliskoj saradnji  Strana i u konsultaciji sa Kontakt grupom , te posebno podržan od EU, SAD i Ruske Federacije.

Konačan cilj je ostvaren prenosom svih odgovornosti i funkcija Sporazuma Stranama  do te mjere da pomoć od strane OSCE više nije  potrebna. Proces je finaliziran na Ministarskom sastanku OSCE u  Bazelu, o4. decembra 2014. godine kada su ministri inostranih poslova Strana potpisani Amandmane XII-XXIV na Sporazum.

Posebno je važno istaći činjenicu da je i dalje godine zadržan  interes predstavnika međunarodne zajednice za praćenje procesa implementacije Sporazuma kroz vojno-tehničku i političko-diplomatsku dimenziju.

Vojno-tehnički aspekt praćenja  ogledao se  kroz prisustvo gostiju posmatrača OSCE na terenu tokom provođenja inspekcijskih aktivnosti, odnosno kroz učešće gostiju posmatrača iz  različitih država OSCE, kao i predstavnika Centra za prevenciju konflikta CPC/OSCE.

Političko-diplomatska dimenzija prisutnosti međunarodne zajednice u implementaciji Sporazuma realizovala se  učešćem predstavnika Kontakt grupe i predstavnika Centra za prevenciju konflikta/OSCE na sastancima Subregionalne konsultativne komisije (SRKK).

Takođe, u skladu sa uspostavljenom praksom, ovlašteni predstavnik Strana, po sistemu rotacije, redovno podnosi zajedničku izjavu o implementaciji Sporazuma Forumu za bezbjednosnu saradnju OSCE ili Stalnom savjetu OSCE.

- Provođenje obaveza iz Sporazuma o subregionalnoj kontroli naoružanja realizuje se kroz slijedeće aktivnosti :

- Razmjena obavijesti i godišnjih Informacija u vezi sa organizacionom strukturom oružanih snaga, vojnog osoblja i naoružanja;

-  Realizovanje inspekcijskih aktivnosti-prihvatanje i provođenje inspekcija;

Priprema, organizovanje i učešće u radu  Subregionalne konsultativne komisije (SRKK), Stalne radne grupe Subregionalne konsultativne komisije (SRG SRKK) ;

Bosna i Hercegovina, kao i ostale Strane u Sporazumu, posjeduje naoružanje ograničeno Sporazumom u količinama koje su u granicama definisanih limita ili su količine pojedinih kategorija naoružanja znatno manje od definisanih limita.

Važno je istaći da tokom više dvadeset godina implementacije Sporazuma o subregionalnoj kontroli naoružanja nije bilo zastoja ili opstrukcija bilo koje vrste u primjeni svih odredbi Sporazuma. U pojedinim fazama primjene, i pored složenih političkih okolnosti, Strane su iskazale visok stepen odlučnosti i odgovornosti, te neophodan nivo stručnosti.

Iako su okolnosti u kojima se primjenjuje Sporazum značajno izmijenjene, odnosno od potpisivanja Sporazuma u Firenci juna 1996. godine pa do danas, jedna od članica Sporazuma je postala punopravna članica EU, a dvije članice NATO, Sporazum o subregionalnoj kontroli naoružanja ostaje i dalje vrlo važan instrument izgradnje povjerenja, stabilnosti i bezbjednosti.

Bosna i Hercegovina implementacijom Sporazuma daje konkretan i suštinski doprinos u procesu izgradnje povjerenja i unapređenja međudržavnih odnosa u regionu.

Autor: Momir Brajić, šef odsjeka za multilateralne odnose i odsjeka za NATO pri Ministarstvu inostranih poslova Bosne i Hercegovine.

Izvor: Nova ideja RS 2030