Moj odgovor na postavljeno pitanje je da ovogodišnje slavljenje krsne slave opštine Srebrenica nije opasna i drska poruka Bošnjacima u Srebrenici i šire, kojom Srbi “pokazuju da je Srebrenica krsna - pravoslavna - Srpska Srebrenica, kako  u svom saopštenju tvrdi Udruženje Pokret "Majke enklave Srebrenica i Žepa". Zašto nisu reagovale, i izjavile da je su to opasne i drske poruke, kada je srpska vlast Srebrenice u  periodu od 1995. do 1999. godine Pokrov Presvete Bogorodice zvanično proslavljala 14. oktobra i kao krsnu slavu Opštine Srebrenica, jer je to slava i istoimene crkve u tom mjestu.  Kako je moguće, da je danas opasna i drska poruka Bošnjacima slavljenje krsne slave Opštine Srebrenica, a da to nije bila opasna i drska poruka u vremenu od 1995 do 1999. godine, kada je prvi put slavljena krsna slava opštine Srebrenica? Šta se u međuvremenu promijenilo, osim što su Bošnjaci izgubili mjesto načelnika opštine!

Predrag Kojović, oštro je osudio organizaciju povorke Srpske pravoslavne crkve zajedno sa političkim strankama u Srebrenici, a kojom je poslana opasna poruka protivna sekularnoj državi i vladavini zakona, te konačno protivna želji za suživotom, uvažavanjem, tolerancijom i nediskriminacijom u ovoj zajednici u istočnoj Bosni. Zanimljivo da ga je podržao i Denis Gratz koji tvrdi da “sama povorka nije tolika prijetnja, koliko poruka 'vraćanja religije u institucije”. I pojašnjava da njegova partija bije “bitke u Sarajevu, Tuzli, Mostaru, nastojimo pružiti otpor svima koji udaraju na slobodu (vjere). Zbog toga smo dužni to učiniti i u Srebrenici.” Poentira sa stavom da u “slobodu vjere nikad nije spadalo povezivanje javnih institucija sa nekim opštinskim slavama i vjerskim praznicima.”

Religija je još devedesetih godina prošlog vijeka, sa dolaskom “demokratije” slobodno ušla u bosanskohercegovačke institucije ( opštine, organizacije, političke partije …). i ovaj događaj se ne može opisati kao vraćanje religije u institucije.

Skupština opštine Široki brijeg je donijela odluku 1991. godine, da blagdan Velike Gospe postaje ujedno i Dan opštine Široki Brijeg, i obilježava se tako što se održava svečana sjednica skupštine opštine  i organizuje mimohod sa kipom širokobriješke Gospe kroz grad.

U Republici Srpskoj, svi subjekti su donijeli odluku koja je njihova krsna slava,  i obilježavaju je godinama.

Ova godina proslave Ramazana u BiH je bila prepoznatljiva i po iftarima koji su se održavali na otvorenom, na ulicama gradova, javnim trgovima, dvorištima džamija i drugih privatnih i javnih ustanova. Iftari koje su priređivale, opštine, vjerske organizacije, političke partije,  nevladine organizacije, Bošnjački pokreti (Svjetski Bošnjački kongres (SBK) i Bošnjačka nacionalna fondacija (BNF))... Posebno su se istakle bratske opštine iz Turske, koje su organizovale karavane iftara na otvorenom u BiH.

Ovih dana kada se otvoreno napada na Dan Republike Srpske i njenu krsnu slavu, nije slučajno što se potencira opasnost od vraćanje religija u institucije, pozivajući se na krsnu slavu Srebrenice, i naglašava da je to diskriminacija, prijetnja suživotu, urušavanje uvažavanja i tolerancije prema drugom i drugačijem (Bošnjacima) u ovoj zajednici u istočnoj Bosni. Tako jake riječi danas a tako jaka ćutnja godinama. A onda se desi događaj u Srebrenici i  bi svjetlost, sa riječju Srebrenica sve postaje jako važno i bitno. Čita se i reaguje i naravno referendumski podržava!

Zašto se godinama ćuti i ne reaguje na primjere povezivanja javnih institucija Bošnjaka i Hrvata sa vjerskim praznicima? Zašto se to  ne kvalifikuje kao diskriminacija, neuvažavanje i netolerancija prema Srbima?

Sarajlije, Gratz i Kojović su ponosni na to što “u Sarajevu se tako otvoreno i slobodno ovih dana raspravlja na Univerzitetu o pitanju vjerskih sloboda, prava i privilegija. Postoje različita mišljenja, ali postoji javni prostor i postoji jedan dijalog.” A zabrinuti su zbog tog što “Takvih diskusija je vrlo malo u javnom prostoru entiteta Republika Srpska.”

Ovaj moj tekst je moj prilog raspravi o ulozi i statusu religije u javnom prostoru. Iznio bih nekoliko osnovnih informacija, onima koji ovo čitaju, kao pozadinu za bolje razumijevanje ove teme.

Krsna slava uvrštena je na Uneskovu Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva, što predstavlja prvi upis kulturnih dobara iz Srbije na ovu listu.

Slave, u ovom smislu u kome ih mi poznajemo, danas slave: Albanci, delom Bugari i Rumuni, Hrvati romanskog porijekla u primorju, Pravoslavni arapi u Libanu i kiparski Grci. Grci, Bugari, Rusi, imaju imendane, tj. slave imena onog svetitelja čije ime nose i proslavljaju ga na drugačiji način od Srba.

Spasovdan je krsna slava grada Beograda, koji time čuva spomen na taj dan 1403. godine kada ga je despot Stefan Lazarević proglasio srpskom prestonicom, a vjerski praznik za gradsku slavu. Spasovdan je kao slava Beograda obnovljena 1993. godine kada je ulicama u centru grada prošla litija prvi put posle 46 godina.

Dio proslave Dana grada Zagreba proslavlja se i svečanom misom u čast zaštitnice grada, Majke Božje od Kamenitih vrata, a potom i procesijom mnoštva vjernika sa svijećama i Gospinim likom po središtu Zagreba.

I u Italiji se slave slave svetaca, zaštitnika važnijih gradova, na primjer Rim slavi, obilježava svog sveca zaštitnika San Pietra.

Podržavam stav Denisa Gratza koji traži “da ista pravila i zakoni vrijede za sve” u Bosni i Hercegovini. To onda znači da svi mi koji želimo dobro građanima BiH trebamo tražiti i zalagati se da svi subjekti u društvu poštuju  i primjenju ista pravila i zakone.

Kritičari tvrde da je u entitetu Republika Srpska u toku “nametanje Srpske pravoslavne crkve (pravoslavlja) kao religijske zajednice sa nacionalnim ekskluzivitetom, koje se proslavljanjem ‘opštinskih slava’ nameće kao državna religija u ovom dijelu Bosne i Hercegovine.” Srbe će oduševiti ovaj stav da entitet Republika Srpska ima državnu religiju. Postavlja se pitanje: ima li entitetskih religija  u drugom entitetu, Federaciji BiH, u kojoj se oganizuju opštinske slave i opštinski iftari? O tome možda razmišljaju, ali vidim da mudro ćute. Bitna je danas Srebrenica i Republika Srpska!

Kritičari stvarno lošeg postojećeg će postati stvarno dobronamjerni i konstruktivni kritičari svega lošeg postojećeg kada pređu sa današnje preovladavajuće prakse kritikovanja drugih, na kritiku svih, bacajući u smetljište istorije, podjelu na naše i vaše, moje i njihove.

Ista pravila i zakoni vrijede za sve kritičare!

Autor: Dušan Šehovac