Krize ne obuhvataju samo negativne aspekte kao opadanje nivoa kvaliteta života ili rast nivoa političke nestabilnosti. Krize su takođe periodi kreativnosti i implementacije novih ideja. Pored svega što se desilo od kasnije polovine 2000-ih godina mnoge stvari su se promijenile na bolje. Današnja Unija je više integrisana nego prije krize, naročito u okviru članica koje koriste evro. To se na primjer primijeti kod formiranja politike vezane za funkciju banaka, snabdjevanja energijom i ekološkim pitanjima kao i u prijedlozima o formiranju institucija koji će raditi oko finansijske i migracione politike. 

Pored svih izazova Unija se dalje razvija, na sličan način kao SAD koja je na početku svoje istorije više funkcionisala kao konfederacija država gdje je federalna vlada bila prilično ograničena. Rukovodstvo sadašnje komisije takođe označava vitalne institucionalne promjene koje su zasnovane na kritici od strane nacionalnih vlada i građana Unije. Evro je i dalje jedna od najstabilinijih i najkorisnijih valuta globalno gledano. Migraciona kriza je rezultirala u potrazi za novim rješenjima i broj izbjeglica i azilanata je i dalje manji nego 1% stanovništva unije. I pored toga što postoji  ”Brexit” i trenutni rizik da Velika Britanija napusti Uniju, čak ni takav scenario ne bi značio raspad unije.   

Mnogi za vrijeme krize porede politčko stanje vezano za EU sa stanjem prije raspada Jugoslavije. Postoje značajne sličnosti ali takođe i razlike. Na primjer, to što političari u Engleskoj koriste kada kritikuju ”Brisel” ili političari u Škotskoj kada kritikuju ”London”,  liči retorici u Jugoslaviji vezanoj za razne probleme oko ”Beograda”. Jugoslavija je ipak bila federacija bez demokratije što je značilo da rasprave o političkom odlučivanju nisu bile demokratske. To je bilo problematično sa stanovištva teorija o federalizmu gdje se navodi da federalne strukture predstavljaju stalnu politčku borbu između nivoa vlasti. Legitimitet vlasti također nije bio zasnovan na građanskom društvu već nad nacionalnim kolektivima koji su, prilikom nesporazuma o modelu države i ekonomskog sistema tokom kraja 80-ih, mogli da se manipulišu retorikom straha, praznih obećanja i etno-nacionalizma. 

EU još nije federacija ali primjenjuje princip višeslojne vladavine. Odluke koje se donose u Briselu na taj način nisu spoljašne već unutrašnje jer utiču kako na članice tako i na građane Unije. Istovremeno postoji porast raznih tipova ”otpora” prema politici na nivou EU. Mnogi evropski političari,  poput premijera Mađarske Viktora Orbana, se suprostavljaju daljoj integraciji unije koja je potrebna za dalje rješavanje nadnacionalnih izazova. To, između ostalog, dovodi do subregionalizacije Unije gdje se njene članice, zbog onemogućenosti rješavanja na nivou unije, organizuju u regionalne grupe kao Beneluks ili Nordijski Savjet iako je takav razvoj još prilično mlad. 

EU takođe, zbog međuvladinog principa vladavine za razliku od Jugoslavije, ima više centara političke moći poput Berlina, Pariza ili Londona. Unija, iskazano riječima vođe liberala u Evropskom Parlamenta Gija Verhofštada,  i dalje ima ”upravljanje bez vlade”. Današnjoj uniji bi zbog takvih institucionalnih problema bilo potrebno više političke integracije kao i razvoj evropske demokratije i građanstva. Iako mnogi političari kroz populističke ideje danas reaguju slično kao Slobodan Milošević i Franjo Tuđman za vrijeme reformskog perioda premijera savezne izvršne vlade Ante Markovića, Unija i dalje ima perspektive za budućnost. Za njene članice ona je važna za razne vidove politike i situacije -  na primjer Njemačkoj je teško sprovoditi razne nacionalne interese bez podrške i solidarnosti sa drugim članicama. Čak je i Dejan Jović, savjetnik bivšeg predsjednika Hrvatske, objasnio da su danas i mnogi nacionalisti i suverenisti, poput onih u Škotskoj, Kataloniji ali i u Srbiji, za članstvo u EU. Može se reći da čak i takve političke struje u mnogim slučajevima ne vide druge realne alternative što pokazuje da unija ima ”magnetnu” funkciju. Članstvo u uniji je na taj način od posebne vrijednosti za državnu funkciju u  post-nacionalnom svijetu. 

Retorika da unije neće biti u budućnosti na mnoge načine nema smisao ili kontakt sa kompleksnom realnošću. Unija je i pored ekonomske krize i dalje najveća ekonomija na svijetu i istovremeno  najveći humanitarni  donator. Ona i dalje privlači nove članice i inspiriše dalji razvoj drugih nadnacionalih ogranizacija poput Merkosura ili Karikoma. I starije članice unije poput Belgije i mlađe poput Latvije su također izabrale da budu dio supranacionalne insitutcije zbog aspekta vezanih za sigurnost. Za Bosnu i Hercegovinu članstvo u uniji nije samo važno zbog ekonomskog razvoja već i zbog sigurnije budućnosti s obzirom na historiju agresije, razaranja, zlostavljanja stanovništva kao i ideja da se onemogući formiranje bosanskohercegovače države. Ulaskom u uniju BiH još ima mogućnosti da osigura svoju državnost i da se oblikuje u pravno, građansko i otvoreno društvo u okviru evropske demokratije i učestvuje u daljem političkom razvoju Unije. 

Autor: Vladan Laušević