Kao glavni razlozi za pokretanje vazdušne intervencije NATO-a protiv Savezne Republike Jugoslavije navodila se nepostojeća humanitarna katastrofa, takođe imaginarna operacija ''Potkovica'' te prekomjerna upotreba sile srpske policije i vojske prema albanskim civilima i terorističkoj OVK koja je na prostoru Kosova operisala od jeseni 1997. te vršila konstantne napade i ubistva pripadnika srpskih organa reda. 

Prekomjerna upotreba sile, međutim, za članice Alijanse tokom 78 dana bombardovanja nije predstavljala problem a civilne žrtve cinično su nazivane kolateralnom štetom. Kompletno naoružanje NATO pakta kao što su npr. bombe sa sistemom navođenja i samonavođenja GBU-24 i GBU-27 te termovizijski i televizijski navođene bombe AGM-130 zasnovane na televizijski samonavođenim bombama GBU-15 korištene tokom agresije, isključivale su svaku mogućnost postojanja bilo kakve greške pri odabiru ciljeva. Srpska avijacija koja je brojala 30 aviona MIG-29 spremnih za generalni remont još 1996. godine od kojih je svega 17 bilo u stanju da poleti, protiv preko 600 najmodernijih lovaca i lovaca - bombardera treće i četvrte generacije kao što su F-15E, strategijski bombarder B-1b, B-2, F-117A, nije imala apsolutno nikakve šanse. 

Tokom agresije, sedmično je izvođeno nešto manje od 6400 vazdušnih udara a poređenja radi, za 365 dana kampanje zapadne koalicije usmjerene protiv Islamske Države izvršeno oko 7.200 naleta što će reći da se efekat jednogodišnje borbe protiv ISIS-a može svesti na 7-8 dana bombardovanja Srbije. 

Stiče se utisak da je Srbija te 1999. predstavljala veću globalnu prijetnju nego što je to Islamska Država danas. Takođe, ne treba zaboraviti ni kasetne bombe čija je upotreba zabranjena Konvencijom iz 1974. ali i upotrebu bombi sa osiromašenim uranijumom, naročito prostoru na Kosova i Metohije od čijih je posljedica od različitih vrsta tumora poslednjih godina umrlo preko 300 vojnika NATO-a, najviše italijanskih, a više od 3600 oboljelo. 

Ostaci osiromašenog uranijuma jedan su od osnovnih razloga i masovnog iseljavanja Albanaca sa prostora Kosova. Zbog posljedica bambardovanja, u periodu od 1999. do 2004. godine broj oboljelih od raka u cijeloj Srbiji povećao se za čak 30%. 

1999. godina međutim, bila je samo uvod u ono što će se događati tokom prve decenije novog milenijuma. Lov na kosovske Srbe mogao je da počne. Marta 2004. godine, došlo je do pogroma srpskog stanovništva kada su paljena vijekovna srpska ognjišta, pravoslavni manastiri i crkve od kojih su neki bili stari i 700 godina a pet godina kasnije proglašeno je i nezavisno Kosovo. Međunarodna zajednica je još jednom je zažmurila pred zvjerstvima koja su činili Albanci baš kao i krajem devedesetih kada se trgovalo organima zarobljenih Srba. 

Da li se rat 1999. mogao spriječiti? Možda. Da su donošene racionalnije političke odluke, da su Albanci politički uvučeni u sistem krajem osamdesetih ili početkom devedesetih možda se operacija ''Združena sila'' ili ''Milosrdni anđeo'' kako je nazivana u Srbiji ne bi ni desila. Možda. Da li se rat mogao drugačije završiti? Teško, iako je Vesli Klark samo deset dana nakon početka bombardovanja govorio da ''ovo ne ide baš lako''. 

Šta bi se desilo sa NATO-om da je bombardovbanje potrajalo još nekoliko mjeseci? Da li bi se možda dezintegrisao? Da li bi javnost zemalja članica nastavila da daje ionako klimavu podršku jednoj protivpravnoj i nelegitimnoj intervenciji kakva je bila ova? Da li bi u nedostatku vojnih ciljeva civili postali legitimna meta? Sva ova pitanja ostaju otvorena. Srbiji su poslije bombardovanaja ostali uništeni mostovi, fabrike, uništeni domovi, a vojsci koja nije izgubila bitku ali je izgubila rat - poniženje i utučenost. Srbija je te 1999. nakon Vojno - tehničkog sporazuma u Kumanovu, po ko zna koji put sama vidala rane...

Autor: Darko Kuzmanović