piše: Dragan Čavić

Gordanin muž je dugo radio u Rusiji gdje je upoznao Vladimira Romanova, te ga preko Gordane povezao sa Dodikom koji ga dovodi u RS.

Gordana Rašeta Blažić je bila član Nadzornog odbora Balakan Investment Banke do 2006. godine, i, kako je sama izjavila za jedan portal, zastupala je interese Vladimira Romanova, vlasnika Banke koji ju je lično na tu funkciju i imenovao.

Bivši Direktor „Birča“ Vojin Grković 28.2.1998. godine bez Odluke Upravnog odbora potpisuje Ugovor o angažovanju UBIG (Ukio Bankas Investicione Group – preduzeće koje djeluje kao krovna organizacija za sve Romanove poslove) za konsultanta u procesu privatizacije „Birča“. Na ovaj Ugovor Vlada RS, na čelu sa Miloradom Dodikom, daje naknadnu saglasnost 4.12.1998. godine.

Za navedeni posao UBIG je naplatio 149.000 USD.

Ovo je očit sukob interesa jer UBIG, kao jedini konsultant Vlade RS kao prodavca „Birača“, nije mogao da učestvuje u procesu privatizacije.

To je jedinstven slučaj u svijetu da kupac savjetuje prodavca kako će mu prodati Fabriku i još pri tom naplati svoju uslugu.

Pored navedenog, u 1998. i 1999. godini, direktor Grković zadužuje „Birač“ za 4 miliona USD kod UKIO Banke, stavljajući pod hipoteku vitalne objekte Fabrike, znajući da te kredite neće moći vraćati, jer su potrošeni na isplatu plata, a ne na pokretanje proizvodnje.

Dakle, kad je premijer postao Mladen Ivanić, nije imao izbora nego da potpiše sporazum o prodaji „Birča“, jer je sve otišlo predaleko.

Na dan potpisivanja Ugovora, da bi obezbjedio da sve protekne u najboljem redu, Dodik šalje u Fabriku Ratka Marčetu (koji kasnije postaje Direktor „Balkala“ a..d. Banja Luka) i izvjesnog Krivokuću, koji je bio u Dodikovom obezbjeđenju dok je bio premijer u prvom mandatu.

Nakon toga, Ratko Marčeta 12. decembra 2002. godine osniva Preduzeće “Balkal” a.d. Banja Luka, uz upisani osnivački ulog od 50.000 KM. Inače Ratko Marčeta je po zanimanju pomorac.

Marčeta 15. maja 2003. godine prodaje Preduzeće “Balkal” a.d. firmi “Corp sxstem Ltd” sa sjedištem u mjestu Tortola na Britanskim Djevičanskim ostrvima, koje je zastupala Litvanska državljanka Eurika Turoniene. U registar je upisan novi osnivač društva, a Marčeta je imenovan za direktora „Balkala“. Ovo je sve ciljano rađeno kako bi se pravi vlasnici što teže utvrdili u slučaju buduće istrage i u vezi zakonskih ograničenja u pogledu poslovanja povezanih pravnih lica.

“Balkal” a.d. Banjaluka je kupovao rudu boksita od preduzeća "Boksit" iz Milića, ta ruda se upućivala Fabrici glinice "Birač" a.d. Zvornik koja je vršila uslužnu preradu boksita. Naravno, cijena usluge je bila simbolična tako da je „Birač“ uvijek bio u gubitku.

Poslije toga "Balkal" prodaje prerađenu glinicu po cijenama mnogo nižim od tržišnih jednoj od stranih kompanija Litvanske "Ukio grupe", koja tu glinicu konačno prodaje na svjetskom tržištiu po mnogostruko većim cijenama (berzanskim) i tako sva dobit ostaje izvana RS, koja ostaje oštećena za porez na dobit.

Samo podsjećanja radi, Fabrika glinice „Birač“ je 1989. ostvarila neto dobit u iznosu od 100 miliona USA dolara (preko 230 miliona tadašnjih nemačkih maraka).

Da se novac preko „Balakala“ izvlači iz RS konstatovao je i inspektor Poreske uprave RS Goran Tanasić u Zapisniku o inspekcijskoj kontroli, sačinjenom 16. decembra 2005. godine.

Zapisnik je sačinjen na 66 strana, nakon kontrole poslovnih knjiga „Balkala“ od 24. februara 2002. do 25. novembra 2005. godine. Na osnovu konkretnih podataka inspektor Tanasić je dokazao da “Balkal” i njegovi vlasnici Litvanci isisavaju novac iz “Birča” i izbjegavaju plaćanje obaveza prema RS. Inspektor je utvrdio da je „Balkal“ dužan da plati 10,1 milion KM poreza po osnovu ostvarene dobiti. Ta firma je samo u kontrolisanom periodu zaradila na razlici u cijeni glinice čak 102 miliona KM, dok je „Birač“ grcao u gubitcima. Nakon tog Izvještaja inspektora Poreske uprave RS Gorana Tanasića, „Balkal“ je nesmetano radio do 2011. godine, kad je pokrenut stečajni postupak zbog neplaćenih milionskih poreskih obaveza.

Izvještaj je sačinjen 16. decembra 2005. godine, a već u martu 2006. na vlast u RS dolazi Milorad Dodik, tako da se ovaj slučaj zataškava i ne poduzimaju se nikakve sankcije prema odgovornim u „Balaklu“ i „Birču“ zbog milionskih obaveza prema Poreskoj Upravi RS, a Litvancima se omogućuje da i dalje pljačkaju Budžet RS.

„Balkal“ je 2011. godine bio smješten u iznajmljenim kancelarijama (u zgradi Balakan Investment Banke), tako da je svu njegovu imovinu činilo nekoliko starih računara i jedan stari golf četvorka, koji je u tom trenutku prešao preko 200 hiljada KM i bio gotovo bezvrijedan, što znači da nije bilo nikakve imovine iz koje bi Poreska Uprava naplatila svoja potraživanja.

Poslije stečaja “Balkala” njegov posao preuzima Zvornička “Alumina”.

Do danas nije podnesena krivična prijava protiv Ratka Marčete , zbog očigledne višemilionske poreske prevare.

Poreska uprava RS objavila je spisak najvećih poreskih dužnika na dan 31.05.2014. godine. Među najvećim dužnicima našla su se i preduzeća iz grupacije Birač. Po zvaničnim podacima Poreske Uprave RS ukupno stanje duga preduzeća iz grupacije Birač na dan 31.05.2014. godine iznosi 50.672.556 KM, i to:

Prema podacima Sindikata metalske industrije i rudarstva RS, Fabrika glinice „Birač“ u zadnje četiri godine, do upada kontrolnih organa RS u fabriku 2. aprila 2013. godine, nije uplaćivala doprinose za više od 1.000 radnika. Dug po osnovu doprinosa i poreza na lična primanja na dan 30.06.2014. godine, prema podacima Poreske Uprave RS, iznosi 27.788.833 KM, što čini najznačajni iznos duga prema Poreskoj Upravi RS. Dok je država svake godine povećavala namete i gušila preduzeća koja nisu bliska vlasti, povlaštene firme godinama nisu plaćale obeveze prema državi.

Pored navedenog, Fabrika glinice „Birač“ je stvorila i milionske obaveze prema preduzećima u RS i BiH, od čega preko 19 miliona KM prema Javnim preduzećima (u većinskom vlasništvu RS) i 36,86 miliona KM prema ostalim preduzećima.

Obaveze Fabrika glinice „Birač“ prema Javnim preduzećima (u obaveze „Birača“ prema javnim preduzećima uključene su i obaveze “Alumine“ d.o.o. Zvornik prema „Elektro Bijeljini“ u iznosu od 4.119.561 KM i obaveze“ Alumine“ d.o.o. Zvornik prema "Željeznicama RS" u iznosu od 4.434.000 KM):

Ovde treba imati u vidu da se značajan iznos obaveza „Birča“ otpisivao zadnjih godina zbog pritiska vlasti, a iznosi koji su do sad otpisani ne ulaze u ove sume trenutnog duga, tako da bi iznos obaveza bio i veći.

Samo treba navesti podatak da je „Elektro Bijeljina“ u zadnjih 8 godina, od 2006. do 2013., otpisala 33.759.631 KM nenaplaćenih potraživanja. Može se pretpostaviti da otpisana potraživanja od „Birča“ čine značajn dio ove sume.

Obaveze Fabrika glinice „Birač“ prema ostalim preduzećima:

Vrijeme će pokazati da li je Vlada RS davala garancije za dug „Birača“ prema „BH gasu“i "Rafineriji nafte" a.d. Brod.

Da sumiramo, ukupne poznate poznate obaveze Fabrika glinice „Birač“ iznose:

Iako je Fabrika glinice „Birač“ imala ogromne obaveze prema Poreskoj Upravi RS i prema Javnim preduzećima RS, iz Budžeta su konstantno dobijali povlastice i subvencije koje su, u periodu od privatizacije do upada kontrolnih organa RS u fabriku 2. aprila 2013. godine, iznosile 38,8 miliona KM.

Pored ogromnih dugovanja, ali i doznačenih subvencija, IRB RS odobrava dva kredita jednom od preduzeća iz Grupacije „Birač“, tj. „Energoliniji“ d.o.o. Zvornik, koja je tad bila u 100% vlasništvu Fabrika glinice „Birač“ a.d. Zvornik, iako je pravilima IRB RS propisano da pravno lice mora imati izmirene poreske obaveze prilikom podošenja zahtjeva za kredit.

Prvi kredit u iznosu od 5 miliona KM je odobren 21.05.2009. godine preko „Balkan Investment Banke“.

Drugi kredit u iznosu 19,4 miliona KM je odobren 10.05.2012. godine, direktno bez posrednika iz sredstava Evropske Investicione Banke.

Dobijena sredstva iz prvog kredita IRB RS u iznosu od 5 miliona KM „Energolinija“ je prebacila povezanim preduzećima na osnovu fiktivnih računa (faktura), kojim su pravdali utrošak kreditnih sredstva. To praktično znači da je “Energolinija“, iz kredita IRB RS, kupovala opremu i nekretnine od drugog preduzeća iz Grupacije „Birač“, koje je izdavalo fiktivne račune kojim su pravdana utrošena sredstva.

Naravno, prilikom izvršenih kontrola namjenskog utroška sredstava od strane IRB RS, te činjenice su i konstatovane ali ništa nije preduzeto.

Drugi kredit tražen je u svrhu pokretanje energane na ugalj, odnosno zamjene postojeće koja je radila na gas.

Indikativno je da postoji gasovod do same fabrike, dok bi se ugalj morao transportovati željeznicom, jer u blizini nema nalazišta.

Drugi bitan momenat jeste da su u to vrijeme postojala ogromna dugovanja za utrošeni gas koji, kako se vidi, nisu namjeravali nikada platiti.

Isto bi se moglo zaključiti i za sam kredit, odnosno da je od starta postojala ideja da se izvuče novac u ruke povezanih Romanovih preduzeća, jer su već tada namjeravali napustiti Birač i BiH.

Kod ovog kredita, zanimljivo je da je prvo odbijen, a samo nakon nekoliko mjeseci podnesen je novi zahtjev koji je odobren.

„Energolinija“ je podnijela prvi zahtjev za kredit u iznosu od 19.476.650,00 KM, koji je odbijen 22.12.2011. godine na kreditnom odboru IRB RS. Odmah sutradan, odnosno 23.12.2011. godine tadašnji direktor IRB RS Milenko Pavlović je morao da podnese ostavku. Milenko Pavlović je nakon toga dobio radno mjesto u opštini Gradiška na mjestu referenta za investicije, gdje mu je plata više od tri puta manja nego u IRB RS.

Nakon toga „Energolinija“ 19.01.2012. godine podnosi novi zahtjev za kredit u iznosu od 19,4 miliona KM. Iz IRB RS su Vladu RS pismenim putem upozoravali da se radi o veoma rizičnom klijentu i da kredit ne teba da bude odobren.

Iz IRB RS su upozorili Vladu RS o neregularnostima koje su utvrđene prilikom kontrola namjenskog utroška sredstava ranije odobrenog kredita od 5 miliona KM; da istrumenti obezbjeđenja nisu dovoljni za traženi iznos kredita, te da IRB RS sumnja u visinu procijenjene vrijednosti imovine koja se daje kao obezbjeđenje za traženi kredit.

„Energolinija“ je u kratkom roku dostavila dvije procjene imovine koja se stavlja za obezbjeđenje kredita. U prvoj procjeni, procjenitelj je izvršio procjenu nekretnina i opreme, međutim kada se ispostavilo da oprema zbog svoje zastarjelosti, prema pravilima IRB RS, ne može biti prihvaćena kao obezbjeđenje, isti procjenitelj je dostavio drugu procjenu u kojoj je izbacio vrijednost opreme, a za taj iznos povećao vrijednost nekretnina, iz čega je već tada bilo jasno da se radi o prevari. U najmanju ruku je bilo jako sumnjivo da isti procjenitelj, u kratkom roku, jednu te istu nekretninu procjeni u značajno različitim iznosima.

Sa svim tim činjenicama bila je upoznata i Vlada RS, međutim pritisak na kreditni odbor IRB RS je bio ogroman, te se na kraju morala donijeti Odluka o odobravanju kredita. Međutim, kreditni odbor IRB RS, zbog činjenice da je bilo riječ o izrazito sumnjivom i spornom plasmanu, donosi Odluku o odobravanju samo 6 miliona KM, a Vlada RS, kao veliki kreditni odbor IRB RS, taj iznos povećava na 19,4 miliona KM.

Kad su ti novci legli na račun „Energolinije“ nije bilo ni govora da će biti iskorišten za investiciju, već je u veoma kratkom roku prebačen u poreske rajeve (navedena investicije nikad nije opravdana IRB RS, a iz bankovnih transakcija se vidi da je novac prebačen izvan RS).

Po riječima radnika, navedena energana na ugalj je napravljena od postojećih starih kotlova.

Kredit koji je odobren „Energoliniji“ iz kreditne linije Evropske Investicione Banke bio je izrazito povoljan, sa grejs periodom od dvije godine i izuzetno niskom kamatnom stopom (4% godišnje), međutim Litvancima nije padalo na pamet da plaćaju ni troškove kamate u grejs periodu, odnosno ni jedna rata (koja je uključivala samo troškove kamate) nije plaćena IRB RS.

Pošto je navedeni kredit odobren iz kreditne linije Evropske Investiciona Banke, bio je predmet kontrole, koja je ivršena sredinom prethodne godine od strane njenih predstavnika. Iako su početkom godine režimski mediji najavljivali da će IRB RS dobiti novih 50 miliona EUR od Evropske Investiciona Banke, to se do danas nije desilo, a razloge možemo sami pretpostaviti.

Zbog svih ovih mahinacija privreda RS je ostala bez izrazito povoljne kreditne linije Evropske Investicione Banke, što je ogromna indirektna šteta za privredu RS.

Pored navedenog, u periodu od decembra 2010. godine do kraja februara 2011. godine, Balkan Investment Banka od IRB RS dobija 10 miliona KM preko dvije emisije hartija od (bez) vrijednosti, koje u cijelosti kupuje IRB RS posredstvom fondova kojima upravlja.

Ovakva povoljna sredstva dobile su samo tri Banke i to: Balkan Investent Banka, Bobar Banka i Nova Banka, iako u RS ima registrovanih deset banaka.

Balkan Investent Banka je na kraju propala sredinom prethodne godine, te su IRB RS i Garantni Fond RS morali uložiti dotatnih 30 miliona KM za njeno spašavanje, koje se na kraju pokazalo neuspješno, jer je ta Banka u 2013. godini izkazala gubitak veći od 20 miliona KM (a koji je prema Izvještaju nezavinog revizora značajno veći).

Nevjerovatno zvuči činjenica da su Litvanci u prethodnih 9 godina vladavine Milorada Dodika radili šta su htijeli. Pune četiri godine nisu plaćali poreze i doprinose na plate radnika, stvorili su milionske dugove prema Poreskoj Upravi RS i Javnim preduzećima, čime su direktno i indirektno oštetili Bužet RS za 69,92 miliona KM (vjerovatno i više, ali te informacije će biti poznate nakon promjene vlasti), a da su pritom iz tog Budžeta redovno dobijali subvencije u iznosu od 38,81 miliona KM; IRB RS je odobravao povoljne kredite ćerkama firmama Fabrike glinice „Birač“ i kupovao hartije od vrijednosti propale Balkan Investment Banke.

Pored navedenog, Agencija za Bankarstvo je dopuštala Balkan Investment Banci da depozite građana RS iznosi u poreske rajeve, plasirajuću sumnjive kredite bez ikakvog obezbjeđenja, iako je bila dužna da to na vrijeme spriječi.

Kada se saberu samo javno poznati podaci, dolazimo do zastrašujućeg iznosa od blizu 210 miliona KM nanesene štete i to:

Začuđujuće je da kontrolni organi poslednjih 9 godina Dodikove vladavine nisu spriječili niti sanskcionisali ovakvu ogromnu pljačku, iako je to bio njihov posao. Da li se ovakav nerad može opravdati neznanjem?

Naravno da ne, jer je njihov posao bio da te kriminalne radnje na vrijeme uoče i spriječe, a za taj posao su dobijali dobre i redovne plate.

Postoje na kraju samo dva odgovora:

Prvi je da u tim institucijama rade dobro plaćeni radnici, koji izuzetno loše obaljaju svoj posao, dopuštajući da bjelosvjetski hoštapleri (kako to kaže minisitar Tegeltija) godinama pljačkaju Budžet RS ispred njihovih očiju.

Drugi je da su Litvanci bili dobro uvezani sa samim vrhom Vlasti RS koji im je omogućio ovako ogromnu pljačku RS, što je najvjerovatniji odgovor u ovom slučaju .

Podaci o obavezama „Birča“ preuzeti su iz javno dostupnih dokumenata (revizorskih izvještaja, podataka Poreske Uprave RS i sl.), međutim ovde treba imati u vidu da je značajan iznos obaveza ostao sakriven, jer je sigurno da ova vlast želi da zataška ovaj ogromni kriminal.

Da su Litvanci i vlast RS dobro uvezani, te da se sve radi na prikrivanju očiglednog krimanala dovoljno govore činjenice da se ključni saradnici Litvanaca i danas imenuju na ključna mjesta u ovim preduzećima.

Stečajni upravnik „Birča“ Lazar Đurđević angažovao je advokata Nenada Rubeža da zastupa Fabriku „Birač“ protiv „Ukio Banke“, iako je isti bio blizak saradnik Litvanaca. Nenad Rubež je bio član Nadzornog odbora “Balkan Investment Fonda”, koji je bio u vlasništvu Litvanaca, što se može i vidjeti sa sajta Komisije za hartije od vrijednosti RS. (link: http://www.secrs.gov.ba/Ucesnici/EmitentiFull.aspx?id=35154848-e29e-46f6-a486-cb33bcf1274d )

Supruga advokata Nenada Rubeža, Sonja Rubež, je bila dugogodišnja direktorica pravne službe u Fabrici „Birač“, dok su njom upravljali Litvanci. Pored toga, vlasnik grupacije "Ukio" Vladimir Romanov na vanrednoj sjednici Skupštine akcionara, koja je održana 5. aprila 2013. godine (na kojoj je bio prisutan i sam Romanov) imenuje Sonju Rubež za člana Upravnog odbora Fabrike, što samo govori da je ista bila osoba od povjerenja Romanova.

Za članove UO imenovani su još Čedo Zelenović, Oksana Kovtun, koji su bili i u prethodnom sazivu, te Eduarda Vostrotina i Sergej Cigankov (bivši direktor Društva Balakn Investment Menadžment).

Prema informacijama radnika „Birča“, Sonja Rubež je uživala veliko povjerenje Vladimira Romanova, a kao direktor pravnih poslova u Fabrici „Birač“ pokrivala sve mahinacije koje su se u ovoj Fabrici dešavale, a prema podacima sa Banjalučke berze vidljivo je da je ista obavljala i funkciju Predsjednika Skupštine akcionara u Fabrici glinice „Birač“.

Njeno pravničko znanje iskoristio je i stečajni upravnik u Fabrici „Birač“ Lazo Đurđević.

Prema nezvaničnim informacijama, Sonja Rubež je bila ključna osoba u pregovorima oko odobravanja kredita IRB RS u iznosu 19,4 miliona KM „Energoliniji“, ćerki firmi „Birača“.

Dotična osoba je bila veoma drčna i bezobrazna, čak i prijetila radnicima IRB RS da puno ne pitaju, jer je taj kredit već dogovoren na većem nivou i da mora biti odobren.

Portal CAPITAL.BA objavioje Ugovor o zasnivanju hipoteke nad imovinom „Alusila“, od 01. juna 2012. godine; Ugovor su potpisali direktor „Alusila“ Cvjetko Marinković, a sa druge strane advokat Nenad Rubež, kao opunomoćenik firme „Kauno Tiekimas“ Litvanija, i „Ukio Bankas“ Litvanija, iz čega se može zaključiti da je bio u vrlo bliskim odnosima sa Litvancima.

Pored navedenog, za člana Nadzornog odbora Balkan Investment Banke (sada Banka Srpske), ispred Države, u maju mjesecu ove godine, na lični zahtjev Milorada Dodika predložen je Saša Grabež, dugogodišnji saradnik Edvinasa Navickasa, bivšeg direktora Balakan Investment Banke, koji je u bjekstvu.

Saša Grabež je obavljao funkciju sekretara Banke sa koje je pokrivao sve kriminalne radnje koje su se u to vrijeme dešavale.

Očigledno je da ova vlast ne želi ozbiljnu istragu, jer je do grla umiješana u ovaj kriminal, a dokaz za to je što se bliski saradnici Litvanaca (Saša Grabež, Nenad Rubež, Sonja Rubež, ali i drugi) imenuju na ključne funkcije kako bi zataškali istragu.

Ne preostaje mi ništa drugo nego da zaključim da su režimske vlasti najavile dugogodišnju policijsku istragu u Birču i Balkan Investment Bank, jer žele da se pod velom misteriozne međunarodne istrage izgube domaći akteri, koji još uvijek rade u interesu Litvanskih pljačkaša.

Ova vlast nema nikakvog interesa da se prava istina o razmjerama pljačke u režiji Litvanaca i domaćih pomagača ikada razotkrije i krivci kazne.

Za to postoji najmanje 210 miliona razloga koliko ukupno iznose dugovi državi, ostavljeni od odbjeglih Litvanaca širokogrudim vlastima Milorada Dodika.

„Možeš kako hoćeš ali ne možeš dokle hoćeš“ stara je Srpska poslovica koja u Republici Srpskoj stupa na snagu prvi dan nakon ovogodišnjih oktobarskih izbora.