Kako se nasilje u Sinđijangu nastavlja a tenzije Čečeniji i Dagestanu se vraćaju u svijest javnosti, djeluje kao kliše kad se kaže da je kraj velike, imperijalne nacionalne države tu ili bar, da nije daleko. Dođavola, nekoliko hiljada potpisa za nezavisnost Teksasa je navelo stranu štampu da se zapita je li čak SAD imuna na secesionističke konflikte.

E, sad, jesu li masivne, multietničke suspersile modernog svijeta stvarno dosegle svoju prelomnu tačku? Odgovor je veliko, naglašeno ne. Iako sigurno ne nedostaje secesionističkih zahtjeva u Rusiji, Kini i u okolnom geopolitičkom području u kojima brčkaju, teško da ćemo vidjeti rađanje neke nove (međunarodno priznate) države na Kavkazu ili Centralnoj Aziji. Veliki presedan bi napravila bilo koja uspješna secesionistička priča i time pokrenula novu želju za nezavisnošću u velikom broju područja koja već teže za nezavisnošću što bi dalje radikalno uzdrmalo međunarodni položaj supersila u komšiluku. Za lidere Rusije i Kine, zadržavanje granica uprkos secesionističkim izazovima predstavlja suštinski dio održavanja njihovog političkog legitimiteta. Žao mi je, Tibet.

Ovo ipak ne znači da, kad se sve zbroji, nema novih zemalja na pomolu. Nadolazeća bujica referenduma u nekoliko naprednih demokratija i vrlo glasni secesionistički pozivi u mladim, manje stabilnim zemljama, mogla bi uskoro izbaciti šačicu vrlo različitih država na međunarodnu scenu. I evo te šačice mogućih kandidata za najnovije klince u međunarodnom društvu.

1.    Škotska

Ono što pokreti za nezavisnost čine, Škotska je već napravila – Škotska Nacionalna Partija, najveća politička stranka u zemlji, već je „počistila“ kalendarske obaveze za 18. septembar 2014. godine - za referendum.
Ali ono što Škotsku čini jedinstvenim slučajem nije samo planiranje unaprijed nego to što je ideja nezavisnosti Škotske za državu od koje se odvajaju, Ujedinjeno Kraljevstvo, sasvim u redu. Premijer Dejvid Kameron potpisao je pravni okvir za održavanje referenduma prošle jeseni, zajedno sa Prvim ministrom Škotske Aleksom Salmondom. Uklanjanjem najveće prepreke – mogućnosti da se odvoji, škotsko pitanje se pretvara u pitanje kako dalje: može li Škotska ekonomija biti samoodrživa? Kakav će biti odnos Škotske sa UK? Ili sa EU? Šta sa vojnim i spoljnim pitanjima?

Po nekim od ovih pitanja samoj Škotskoj može biti puno bolje. Nezavisna vojska a u bliskim odnosima sa UK mogla bi Škote koštati mnogo manje od onog što sad plaćaju za Britansku vojsku. Veća ovlaštenja i autonomija u poreskoj i fiskalnoj politici mogla bi pomoći škotskim zakonodavcima da se bolje nose sa izraženim društvenim problemima kao što je nejednako obrazovanje – po Univerzitetu LSE za ekonomiju, razlike u stepenu stručne spreme između ostataka UK i Škotske je ekvivalent razlike između Hong Konga i Turske. Ali nezavisnost nije utopija: penzije bi mogle biti smanjene a u vazduhu visi i mogućnost naslijeđa dijela nacionalnog duga UK ali, čak i tako, nezavisnosti orijentisani Škoti okupljaju se iza svojih unitarno orijentisanih komšijama, za značajnih, iako u opadanju, 9%. Ali u ovom slučaju, jedna stvar je sigurna: narod će odlučiti.

2.    Katalonija

Kako je španska ekonomija u rasulu i premijer Marijano Rahoj zaglibljen u skandale nisu začuđujući pojačani pozivi (i možda još i ubjedljiviji) na nezavisnost Katalonije, kako se Katalonija približava kontroverznom referendumu 2014. godine.  Dom jedne od najvećih metropola, Barselone, stotine hiljada građana Katalonije je protestvovalo za nezavisnost uprkos zabrani otcjepljenja u Ustavu Španije.

Nezavisna Katalonija bi mogla lako biti održiva: regija veličine Belgije  pravi četvrtinu ukupnog izvoza Španije, a Španija uzima više nego što daje trošeći na Kataloniju tek 57 centi od svakog dolara poreza koji prikupi tamo. Ban Ki-Mun i Dejvid Kameron ponudili su neku malu podršku za samoopredjeljenje Katalonije. Pretpostavlja se da oko 60% Katalonaca podržava otcjepljenje ali tvrdolinijaška opozicija otcjepljenju u ostatku zemlje mogla bi otežati ono što bi u mnogim drugim nacijama bio „gotov posao“.

3.    Republika Srpska

Milorad Dodik "ne vjeruje u Bosnu i Hercegovinu." Veoma sličan Putinu, lider Republike Srpske, jedne od dva entiteta koji čine Bosnu i Hercegovinu, ne krije svoj opšti prezir prema ostatku države čiji je prividno dio. I dok njegove tvrdnje "Niko nas ne može spriječiti da održimo referendum"  možda zvuče bezobrazno, sa napretkom odnosa na relaciji Srbija-Kosovo uspostavljen je legitiman presedan za uspješno (mada krvavo) otcjepljenje na Balkanu.

Strane investicije u Republiku Srpsku su relativno velike s obzirom na njena zaduženja, ali njeni presedani – Kosovo i Crna Gora – su bili sigurno i gori u trenutku proglašenja nezavisnosti. Dođavola, Dodik tvrdi da mu čak i ne treba stolica u UN-u. Imajući u vidu da je Srpska već sad, manje-više, autonomna i da se ljudi u njoj vide suštinski odvojeno od bosanskih Muslimana i od Federacije Bosne i Hercegovine, referendum bi mogao biti iskra koja će zapaliti vatru.

4.    Kvebek

Kvebek će naročito pažljivo pratiti Škotski i Katolnski referendum sljedeće godine. Ako budu uspješni, obezbijediće okvir kako da provincija u kojoj se većinski govori francuskim jezikom, napreduje u svojim dugim i mučnim naporima da postane suverena država. Podrška kanadskom premijeru Stvenu Harperu je opala nakon upletenosti njegove administracije u skandal što je samo poslužilo jačanju separatističke Partije Kvebeka – situacija vrlo slična onoj u Kataloniji.

Kvebek je zamalo postao nezavisan referendumom iz 1995. godine a već ranije mu je odobrena velika doza autonomije u unutrašnjim pitanjima – imigracije, zdravstvo i obrazovanje – ipak je monetarna i vanjska politika direktno vođena u Otavi. Ali iako separatistička Partija Kvebeka drži većinu u zakonodavstvu Kvebeka,  morala je odustati od obećanja i razvodnjiti svoj program kako bi obezbjedila podršku opozicije. Nezavisnost bi, barem u narednih nekoliko godina, mogla biti van igre. Iako, Katalonija i Škotska bi mogle rasplamsati ovu tinjajuću raspravu.

5.    Somaliland

Somaliland, ušukana između Etiopije i južnih obala Adenskog zaliva okreće naglavačke uobičajenu secesionističke paradigme: relativno stabilna, umjerena demokratija u potrazi za nezavisnošću od zemlje koja je sinonim za promašeno upravljanje, Somalije. I dok Somaliland zasigurno održava reputaciju oaze mira na Rogu Afrike koja joj ide u korist, prema priznavanju suvereniteta od proglašenja nezavisnosti tokom somalskog građanskog rata 1991. godine napravljen je mali napredak – nijedna država još nije priznala ovaj region sa 3 i po miliona stanovnika.

Ali ovo bi se moglo promijeniti s obzirom da se stanje u Somaliji postepeno popravlja poslednjih godina. Ovo znači da su formalna diplomatska rješenja prihvatljivija a EU i Afrička unija su uspostavile presedan 2007. godine sastavši se sa vladom otcjepljenja Somalilanda da razgovaraju o budućnosti regiona. Vode se neke debate o ekonomskoj opravdanosti nezavisnosti Somalilanda koja je, kao i Somalija sama, užasno siromašna, ali strane investicije koje bi mogle doći sa međunarodnim priznavanjem bi mogle pomoći promjeni obrazaca. Ipak, sve dok neki državni aparat ne načini prvi korak, nezavisnost može biti godinama daleka.
(Frontal)

Izvorni tekst na engleskom možete pročitati na ovom linku