UVOD

Blokada zgrade Parlamentarne skupštine i zajedničkih organa BiH u Sarajevu, odigravala se tokom 5., 6. i 7. juna 2013. godine. Kao povod za masovne proteste navedeno je nedonošenje ili nepostojanje propisa o jedinstvenom matičnom broju građana. Već od samog početka ovo je bilo netačno. Naime, od donošenja Odluke Ustavnog suda BiH kojom je ukinut član 5. Zakona o JMBG državljana BiH, pa do 12. februara ove godine, kada je prestao da važi taj član zbog nedonošenja izmjena i dopuna Zakona, bilo je nekoliko pokušaja da se to pitanje riješi. U tom zakonu kao i nekim drugim zakonima, morali su se promijeniti nazivi naseljenih mjesta/opština u skladu sa nazivima prema Zakonu o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske. Naime, isključivo je ustavno pravo Republike Srpske da svojim zakonom određuje te nazive i to je Republika Srpska učinila, tako da su promijenjeni predratni nazivi nekih opština koji sada glase – npr. Brod, Kozarska Dubica, Gradiška, Kneževo itd.
Republika Srpska i njena predstavnici bilo u Savjetu ministara, bilo u Parlamentarnoj skupštini BiH, iskazivali su spremnost da se riješi ovo relativno lako pitanje. Pritom se samo insistiralo na poštovanju ustavno-pravne strukture BiH kao države nastale međunarodnim ugovorom i prava koja pripadaju entitetima kao njenim sastavnim dijelovima.
Prema Ustavu BiH kao dijelu međunarodnog ugovora, BiH se sastoji od dva entiteta (član 1.3.) i Brčko Distrikta BiH (Amandman 1. na Ustav BiH). Isključivo je pravo entiteta da na svojoj teritoriji (koja je razgraničena u Dodatku A Aneksu 1-A i na jasan način određena linija razgraničenja između dva entiteta koja je „kontrolna i definitivna za svaku svrhu“), rješava brojna pitanja, zapravo sva ona koja nisu izričito Ustavom BiH data u nadležnost organa BiH. Ovo je potvrđeno i Ustavom Republike Srpske prema kome Narodna skupština utvrđuje teritorijalnu organizaciju Republike (član 70. stav 1. tačka 4.) i članom 100. Ustava RS po kome se teritorijalna organizacija Republike uređuje zakonom. Ovaj Zakon je objavljen u Službenom glasniku Republike Srpske broj 69/90. Tim Zakonom su određeni i nazivi opština u Republici Srpskoj, pa je u skladu s tim trebalo uskladiti i zakone Bosne i Hercegovine koji su sadržavali nazive opština. To se odnosi na Izborni zakon, Zakon o prebivališti i boravištu državljana BiH, Zakon o jedinstvenom matičnom broju. U svakom slučaju, svi propisi koji se donose na nivou BiH, moraju uvažavati ustavno-entitetsku strukturu BiH. To važi i za registraciona područja za određivanje JMBG. To znači da registraciona područja ne mogu sadržavati opštine iz dva entiteta, jer to nije u skladu sa Ustavom BiH. Matični brojevi i njihova struktura prema propisima bivše SFRJ i njenih republika, ne mogu se na isti način nastaviti primjenjivati i u BiH, imajući u vidu da ona ima dva entiteta, čije su nadležnosti mnogo šire od nadležnosti bivših jugoslovenskih republika. Ovo ne dozvoljava da se JMBG utvrđuje od strane organa BiH, već je to isključiva nadležnost organa na području svakog entiteta i Brčko Distrikta.

DONOŠENjE AKATA O JMBG
Da napomenemo da je Republika Srpska zbog nepotrebnog odugovlačenja, bila primorana da rješava ovo pitanje, jer je u nadležnosti MUP-a Republike Srpske da izdaje matične brojeve. Zato je Vlada RS 2. aprila 2013. donijela Uredbu o utvrđivanju registracionog područja za određivanje jedinstvenog matičnog broja (Službeni glasnik RS broj 27/13), koja je dopunjena 10. maja, a nakon provedenih konsultacija sa resornim ministarstvom BiH i Agencijom za identifikaciona dokumenta, evidenciju i razmjenu podataka. Time su stvoreni uslovi i počelo je izdavanje novih matičnih brojeva na području Republike Srpske. Pritom je stav vlasti Republike Srpske da se ne radi o privremenim brojevima koji bi naknadno bili zamijenjeni „trajnim“ matičnim brojevima, već da svako buduće zakonsko rješenje mora uobziriti već izdate matične brojeve. Ovo je stav koji je prihvaćen i od strane Savjeta ministara, pa je tako ministar bezbjednosti u Savjetu ministara Fahrudin Radončić upozorio u emisiji Federalne TV uveče 6. juna, da se ne radi o privremenim već o trajnim brojevima i da voditelji ne dovode u zabludu građane.
Savjet ministara 5. juna jednoglasno je donio Privremenu odluku o utvrđivanju registracionih područja za određivanje jedinstvenih matičnih brojeva u BiH, ali tek nakon što nije postignuta saglasnost u parlamentarnoj proceduri. Ta Odluka bi važila do donošenja Zakona, a najduže 180 dana.

Dana 06.06.2013. god. bila je zakazana 49. sjednica Predstavničkog doma, koja je prekinuta prilikom utvrđivanja dnevnog reda i više nije ni nastavljena. Poslanici iz Republike Srpske nisu prihvatili da rade u uslovima snažnog pritiska demonstranata sa ulice, posebno kada se vidjelo da su blokirani svi izlazi iz Zgrade. Na toj sjednici, od strane poslanika SDP BiH, po hitnom postupku predložen je tekst Zakona o JMB, sa rješenjima koja nisu poštovala ustavnu strukturu BiH. Ovakva rješenja ni ranije nisu podržana iz Republike Srpske, jer bi to bilo kršenje Ustava BiH.

Postavlja se pitanje zašto su poslanici iz reda bošnjačkih partija, podnijeli prijedlog Zakona o JMBG, suprotno rješenjima iz Privremene odluke Savjeta ministara i time srušili rješenje problema. Ovo je učinjeno i pored toga što su ministri iz reda Bošnjaka, dan ranije, glasali za tu Odluku za određivanje jedinstvenog matičnog broja u BiH, koju je predložilo Ministarstvo civilnih poslova BiH. Kao odgovor na ovu nedosljednost, poslanici iz Republike Srpske, podnijeli su prijedlog zakona sa rješenjima istovjetnim kao u Privremenoj odluci Savjeta ministara. Ta pat pozicija je dovela do pauze u radu Predstavničkog vijeća, koja je potrajala sve do ranih jutarnjih sati, odnosno do oslobađanja svih lica i rješenja talačke krize.

(NE)DJELOVANjE POLICIJSKIH STRUKTURA U SARAJEVU
Od početka mnogo stvari nije bilo jasno u djelovanju policijskih struktura. Zašto se dozvolilo da se vozilima demonstranata postavi zapreka za izlazak iz garaže službenih vozila Parlamenta i Savjeta ministara, ali i privatnih vozila poslanika ? Manji broj demonstranata blokirao je dva od tri zvanična ulaza u Zgradu PS. Izlazak je bio moguć samo na jedan izlaz, ali bez automobila.
Može se konstatovati da su policijske snage raspoređene oko Zgrade, zapravo obezbjeđivale blokadu, bez ikakve namjere da omoguće licima u Zgradi nesmetan izlazak i bezbjednost. Mnogi od zatočenih, pa i stranci koji su bili učesnici Bankarskog foruma koji se takođe održavao u Zgradi zajedničkih institucija, konstavovali su da im je policija zapravo blokirala izlaz, pravdajući to brigom za njihovu bezbjednost ?! Zato su neki najavili traženje odštete, a daleko veća šteta će biti nespremnost njih i drugih investitora da pomognu Bosni i Hercegovini.
Predsjedavajući Savjeta ministara Vjekoslav Bevanda uspio je izaći iz Zgrade, sa posljedicama po njegovo obezbjeđenje. Pojačano prisustvo demonstranata pred zgradom otpočelo je nakon što su bošnjački ministri napustili zgradu.Tako je u Zgradi ostao jedino ministar Sredoje Nović, koji je evakuisan zajedno sa svima ostalima prilikom evakuacije zgrade.
Sva traženja da Direkcija za koordinaciju policijskih tijela pravovremeno preduzme mjere na zaštiti lica koja su prisilno zadržana u zgradi zajedničkih institucija, nisa urodila akcijom. Njihovim nečinjenjem prisilno zadržavanje ili kidnapovanje kako su ga nazvali pojedini stranci zatvoreni u Zgradi, potrajalo je sve do ranih jutarnjih časova 07.06.2013. godine.
Ministarstvo bezbjednosti takođe nije preduzimalo mjere za efikasnu deblokadu Zgrade i izlazak zadržanih lica. Ministarstvo bezbjednosti BiH je nadležno za koordinaciju bezbjednosnih agencija u BiH, ali se pokazalo nespremno da ostvari svoju ulogu. Osim nedostatka efikasne koordinacije, razotkrilo se nepostojanje i/ili neprimjenjivanje planova akcije u ovakvim slučajevima. S obzirom da se sve odigravalo u Sarajevu, iskazane su iste slabosti i u lancu komandovanja, kao i prilikom terorističkog napada na Ambasadu SAD. Manjkavosti bezbjednosnog sistema ponajviše su pogađale predstavnike Republike Srpske koji su već dugo i kontinuirano izloženi raznim pritiscima i prijetnjama u Sarajevu samo zbog toga što ostvaruju svoje aktivnosti u skladu sa Ustavom BiH. Samim tim oni su smetnja pokušajima unitarizacije BiH, što bi bilo suprotno njenom međunarodnopravnom i ustavnom određenju. Ovo vrlo često dominira u sarajevskim medijima i javnosti, što održava stalnu tenziju i stvara dodatno nepovjerenje u mogućnost ostvarivanja prava Republike Srpske i nesmetano djelovanje njenih predstavnika. Pokazalo se da bezbjednosni sistem ne funkcioniše, te da ne postoji neophodna bezbjednost srpskih predstavnika u zajedničkim institucijama tokom njihovog rada u Sarajevu
I dok su srpski poslanici bili zatočeni u zgradi, dotle su poslanici političkih partija sa sjedištem u Sarajevu, nesmetano ulazili i izlazili iz Zgrade. Neki poslanici iz reda Bošnjaka, čak su održavali direktne kontakte sa demonstrantima. Sve to je jasno pokazalo da postoji direktna veza između bošnjačkih političara, nevladinog sektora i medija na realizaciji političkih ciljeva suprotnih Ustavu BiH. Forum mladih SDP je podržao proteste, kao i Ivo Komšić, gradonačelnik Sarajeva.
Na zvaničnom sajtu Parlamentarne skupštine BiH stoji:
Neki statistički podaci o stanju u Zgradi Parlamentarne skupštine BiH i Vijeća ministara BiH
06.06.2013.
U objektima Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine i Zgrade prijateljstva Grčke i Bosne i Hercegovine trenutno se nalazi oko 1.500 ljudi, od čega je 350 stranih državljana među kojima su četiri osobe sa statusom visokih zvaničnika UN.

Broj ljudi kojima je neophodna medicinska pomoć još uvijek se utvrđuje. Ljekarske ekipe kojima je dozvoljeno da uđu u zgrade do sada su intervenirale u tri slučaja, međutim, među zatočenim građanima određen je broj onih kojima je nužna složena redovna medicinska terapija zbog težih hroničnih bolesti.

Inače, još uvijek nema pouzdane procjene razvoja situacije i pravca u kojem bi mogli eskalirati protesti građana na Trgu Bosne i Hercegovine. (kraj)

Tokom noći između 06. i 07. juna, pozlilo je poslaniku SNSD, Slavku Jovičiću, bivšem logorašu. Hitna pomoć koju su demonstranti propustili, dala mu je infuziju, ali je na zahtjev da se Jovičić evakuiše, dežurna doktorica rekla da ima naredbu da se evakuišu samo oni koji imaju moždani ili srčani udar.

DJELOVANjE MUP-a REPUBLIKE SRPSKE

Od trenutka saznanja za blokadu zgrade skupštine i zajedničkih organa BiH, Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske, ostvarilo je telefonski kontakt sa: ministrom bezbjednosti BiH Fahrudinom Radončićem, ministrom unutrašnjih poslova FBiH Predragom Kurtešom, direktorom Direkcije za koordinaciju policijskih tijela u BiH Himzom Selimovićem i njegovim zamjenikom Urošem Penom, te direktorom Državne agencije za istrage i zaštitu Goranom Zupcem. U kontaktima se nastojalo doći do pouzdanih informacija o stanju ispred i u blokiranim objektima.
Ostvarivan je i telefonski kontakt sa ministrima i poslanicima iz Republike Srpske u organima BiH, koji su u tom momentu bili blokirani u Zgradi. U kontaktima se nastojalo saznati gdje se nalaze i kakvo je njihovo fizičko i psihičko stanje.
U 14.00 časova, nakon informisanja predsjednika Republike i predsjednice Vlade Republike Srpske, naređeno je da se u Istočno Sarajevo uputi Specijalna jedinica policije MUP RS. Istovremeno je i načelniku CJB Istočno Sarajevo naređeno da u pripravnost stavi Jedinicu za podršku iz tog Centra, te da obezbijedi transportna sredstva kojima bi se ministri i poslanici iz blokiranih objekata mogli prevesti u Republiku Srpsku. Rukovodiocima je naloženo da obje jedinice trebaju da budu na entitetskoj liniji spremne da od policijskih službenika Direkcije za koordinaciju policijskih tijela u BiH. preuzmu i na teritoriju RS prevezu ministre i poslanike.
Oko 15.00 časova dobijena je informacija da je formiran posebni Štab, sa zadatkom da procijeni nastalu situaciju i donese odluku o načinu deblokade objekata zajedničkih organa BiH. Štab je smješten u prostorijama Direkcije za koordinaciju policijskih tijela u BiH. Prema istoj informaciji gospodin Himzo Selimović, direktor Direkcije, nadležne policijske agencije, je uputio depešu MUP Kantona Sarajevo sa zahtjevom za pružanje pomoći Direkciji, jer ista ne raspolaže sa dovoljnim snagama za deblokadu objekata i izvođenje zatočenih lica. Takođe, odluka Štaba u tom momentu je bila da se ne interveniše, jer se u masi protestanata koji su blokirali objekte zajedničkih institucija nalazio veliki broj djece koju su doveli protestanti.
Aktivnosti koje su na društvenim mrežama započele dan ranije (5.6.2013. godine) kulminirale su 6.6.2013. godine u vremenu kada se pojavio poziv građanima Banja Luke da se organizuju i solidarnim protestima pruže podršku protestantima u Sarajevu. Kada se analizira stanje na internetskim društvenim mrežama povodom protesta u Sarajevu i pozivima za organizovanje protesta u Banja Luci, može se zaključiti:
1. na internet forumima i fejsbuk grupama, najaktivniji su bili članovi sa bošnjačkim imenima i/ili „čudni“ Fejsbuk i Tviter nalozi;
2. izrazita aktivnost imalo je nekoliko pojedinaca i članovi pojedinih organizacija.
3. bezuspješno su pokušali da animiraju proteste u Banja Luci i Beogradu;
4. nekoliko e-mail adresa za informacije i podršku protestima su bile adrese zvaničnih institucija BiH adrese poznate Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Srpske MUP RS.
5. evidentirani su pojedini novinari iz Sarajeva koji su prednjačila u širenju dezinformacija prema RS, a i na društvenim mrežama RS, evidentirana su najaktivnija lica sa sličnim aktivnostima;
6. određeni broj profila koji su javno podržavali i pozivali na proteste u Banja Luci su lažni profili koje su vjerovatno formirala lica iz FBiH, što se može vidjeti iz spiska njihovih prijatelja (profili su nakon toga ili zaključani ili obrisani);

U blizini Narodne skupštine primijećena grupa od desetak građana, pripadnika pojedinih organizacija koja se razišla nakon legitimisanja članova grupe. Drugih okupljanja niti protesta u RS nije bilo.
Od samog početka, nezavisno od zvaničnih izvora informacija organizovano je i operativno prikupljanje saznanja o situaciji oko objekata zajedničkih organa preko raznih izvora. Kada se došlo do saznanja da u grupi lica koja su protestvovala nema više djece, od ministra bezbjednosti BiH, zatraženo je objašnjenje zašto se ne kreće sa deblokadom objekata. Odgovor je bio da još nisu izdefinisane nadležnosti policijske agencije koja će postupati.
Centar javne bezbjednosti Istočno Sarajevo je izvjestio da su vozila za prevoženje ministara, poslanika i drugih lica iz objekata zajedničkih organa, spremna i da se nalaze na entitetskoj liniji, te čekaju naređenje za pokret.
Oko 00.30 časova 7. juna kada je postalo jasno da nema interesa za intervenciju odnosno deblokadu zajedničkih organa BiH, ministar unutrašnjih poslova se uputio u Sarajevo. Oko 03.00 časova je stigao u prostorije Direkcije za koordinaciju policijskih tijela BiH gdje je zatekao gospodina Fahrudina Radončića ministra bezbjednosti BiH, gospodina Himzu Selimovića direktora i gospodina Uroša Penu zamjenika direktora Direkcije za koordinaciju policijskih tijela u BiH, te direktora ICITAP-a Džima Tilmana. U razgovoru je upoznat da je donesena odluka da se za oko pola sata krene sa deblokadom i evakuacijom lica iz objekata zajedničkih organa BiH.
Oko 03.30 časova 7. juna započela je deblokada i evakuacija lica, koju su izveli pripadnici Direkcije i Jedinica za podršku MUP Kantona Sarajevo, MUP tuzlanskog kantona i MUP Ze-Do kantona. Odmah po otpočinjanju operacije ministar unutrašnjih poslova RS, došao je na lice mjesta, sa kojeg je naredio načelniku CJB Istočno Sarajevo da uputi vozila (autobuse) na lokaciju sa koje su ministri i poslanici prevezeni na teritoriju RS. Kada je nakon više provjera potvrđeno da su sva lica koja je trebalo evakuisati izašla iz objekta, odnosno da su u autobusima, kolona se uputila u Istočno Sarajevo.
Ministar unutrašnjih poslova je kroz lične razgovore sa ministrima i poslanicima potvrdio da su svi dobro i da nemaju povreda, ali i da su svi vidno iscrpljeni i umorni. Poslanik Slavko Jovičić, kojem je pozlilo tokom boravka u Zgradi , a kojem nije omogućeno da napusti zgradu, niti je omogućeno ljekarskoj ekipi da uđe u zgradu, bio je u iscrpljenom stanju, ali ni on nije zadržan od strane ljekarskog tima.
Oko 05.30 časova, nakon što je ministrima i poslanicima obezbijeđen potrebni prevoz do mjesta stanovanja odnosno lokacija na koje su trebali biti preveženi, operacija je završena.
Postupak evakuacije izvršen je mirno i poslanici iz Republike Srpske su napustili zgradu zajedničkih institucija i okruženje koje je bilo oslobođeno od demonstranata u ranim jutarnjim satima, oko 4 ujutro.

ZAKONSKA ODGOVORNOST I ODGOVORNOST ORGANA ZA PROVOĐENjE ZAKONA
Otmica predstavnika institucija predstavlja krivično djelo iz člana 168. Krivičnog zakona BiH koji glasi:
(1) Ko u namjeri ugrožavanja ustavnog poretka Bosne i Hercegovine ili sigurnosti Bosne i Hercegovine protivpravno zatvori, drži zatvorenu ili na drugi način oduzme ili ograniči slobodu kretanja službenom licu institucija Bosne i Hercegovine pri vršenju njegove službe, s ciljem da nju ili nekoga drugoga prisili da što izvrši, ne izvrši ili trpi, kazniće kaznom zatvora od najmanje tri godine.
(2) Ko u namjeri ugrožavanja ustavnog poretka Bosne i Hercegovine ili bezbjednosti Bosne i Hercegovine protivpravno zatvori, drži zatvorenog ili na drugi način oduzme ili ograniči slobodu kretanja članu Predsjedništva Bosne i Hercegovine, predsjedavajućem Vijeća ministara Bosne i Hercegovine, predsjedniku domova Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine, predsjedniku Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, predsjedniku Suda Bosne i Hercegovine ili glavnom tužiocu Bosne i Hercegovine, kazni će kaznom zatvora od najmanje pet godina.

Iz brojnih televizijskih snimaka i sa interneta, moguće je utvrditi i identifikovati organizatore i vođe protesta kao i druga lica koja su sprečavala i onemogućavala slobodu kretanja i protiv njih preduzeti zakonske mjere. Nepreduzimanje znači podržavanje i ohrabrivanje takvih nedjela i ubuduće.

Vlada Republike Srpske je povodom blokade zgrade zajedničkih organa BiH u Sarajevu, u 01.00 čas iza ponoći 07.06.2013 održala telefonsku sjednicu i donijela sledeće zaključke:
1)Vlada Republike Srpske zahtijeva od nadležnih institucija i bezbjednosnih agencija da se hitno deblokira zgrada zajedničkih organa BiH i da se omogući svim članovima Savjeta ministara, Parlamentarne supštine BiH i svim zaposlenim službenicima i stranim državljanima, bezbjedan i nesmetan izlazak iz zgrade
2)Vlada Republike Srpske izražava žaljenje što su strani državljani izloženi maltretiranju, necivilizacijaskom tretmanu i što im je uskraćena sloboda kretanja
3)Vlada Republike Srpske traži hitno zasjedanje Narodne skupštine Republike Srpske, uz konsultaciju predstavika Republike Srpske u zajedničkim organima BiH na kojem će se razmatrati uslovi rada u zajedničkim organima BiH i biti zauzeti odgovarajući stavovi.

Vlada Republike Srpske je povodom blokade zgrade zajedničkih organa BiH u Sarajevu, 7.6.2013 održala redovnu 14. sjednicu sa početkom 10.00 časova, tokom koje je još jednom razmatrala situciju u Sarajevu.

Vlada Republike Srpske održala je 7.6.2013. godine, s početkom u 13.00 časova, posebnu sjednicu posvećenu događajima koji su se dešavali ispred Parlamentarne skupštine BiH u Sarajevu.
Posebnoj sjednici prisustvovali su predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik i predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Igor Radojičić.
Vlada Republike Srpske na posebnoj sjednicu posvećenoj događajima koji su se dešavali ispred Parlamentarne skupštine BiH u Sarajevu donijela je zaključak i zatražila održavanje sjednice Narodne skupštine Republike Srpske posvećenu ovom događaju.
Vlada Republike Srpske 10.6.2013. godine održala je devetu radno- konsultativnu sjednicu na kojoj je razmatrala Informacijuo političko-bezbjednosnim aspektima dešavanja u vezi sa blokadom objekata institucija BiH u Sarajevu nakon koje je Informaciju o političko-bezbjedonosnim aspektima dešavanja u vezi sa blokadom objekata i institucija BiH u Sarajevu uputila u Narodnu skupštinu Republike Srpske.