Kako piše Politiko, pored toga što predstavlja opasnost po javno zdravlje, pandemija COVID-19 vjerovatno će predstavlјati tačku preokreta u međunarodnom sistemu, naglašavajući i ubrzavajući globalnu dinamiku koja se razvija godinama.

Ukratko, pandemija je buknula širom planete baš kao što je hegemonija SAD, u kojoj su uživali kao jedina svjetska supersila, nesumnjivo prestala.

Međunarodni poredak se kreće od unipolarnog ka multipolarnom, a Peking predstavlja najveći izazov za Vašington. Suparništvo između ove dvije države već je započelo trgovinski rat i sukob u digitalnom domenu zbog kineske telekomunikacijske kompanije Huawei.

Sa pandemijom novog virusa, obračun je dobio jasne ideološke obrise, a Kina se pokušava predstaviti kao model koji treba slijediti.

Peking, prvobitno ''persona non grata'' kao izvor epidemije i prva zemlja koja je sprovela mjere  koje mnogi smatraju drakonskim, provela je protekli mjesec iskorištavajući dvije komparativne prednosti.

Kao prva zemlјa koja je uspješno suzbila virus - za sada - njihov nametlјivi i beskompromisni pristup u suzbijanju epidemije može uticati na političke trendove u Evropi i šire. Ono što je inherentno u kineskom pristupu jeste sve veća dilema između javnog zdravlјa i privatnosti. Rizik je da će strah od pandemije rezultirati potragom za sigurnošću koji bi bio štetu osnovnih prava.

Istini za volju, evropske zemlјe su odustale od primjene nekih od najoštrijih kontrolnih mjera Pekinga, te se nisu bavile manipulisanjem javnim informacijama u kineskom stilu, niti prikupljanjem podataka građana koji bi se eventualno mogli koristiti i u druge svrhe. Ali sve u svemu, evropske zemlјe su u osnovi slijedile kineski model potpune blokade.

Druga konkurentska prednost Pekinga je uloga Kine kao svjetskog proizvodnog centra i izvoznika maski i respiratora, što je htjela da iskoristi medijski ispraćenom isporukom medicinske opreme.

U kratkom roku, ova strategija već počinje da pokazuje male prinose.

Prepoznavanje Kine i njenog značaja kao proizvođača vjerovatno će podstaći reviziju globalizacije prema kraćim globalnim lancima snabdijevanja i većim viškovima. Pekinška predstava solidarnosti u Evropi sada je pomračena činjenicom da se države članice EU bude iz svoje neumolјive letargije i nacionalističkih nagona.

Danas je politika EU koordinisana, medicinska oprema se kreće unutar evropskog tržišta, a pacijenti se prevoze iz jedne zemlјe u drugu kako bi dobili intenzivnu njegu. Štaviše, Evroplјani počinju da rade ono što Kina ne može - pomažu jedni drugima da se snađu u teškim socio-ekonomskim posljedicama ove epohalne krize.

Uspjeh EU u suočavanju sa izazovima može potkopati napore Pekinga da se predstavi kao uzor, ali to ne mijenja činjenicu da kada je reč o globalnom liderstvu, pod vođstvom Donalda Trampa, Vašingtona nema nigdje.

Zaista, politike Trampove administracije, uklјučujući jednostranu zabranu putovanja njenim navodno najbližim saveznicima u Evropi, nelјudsko pooštravanje sankcija Iranu koji je pogođen epidemijom, blokiranje jedinstva G7 zbog rasističkog insistiranja na korištenju riječi "Vuhan virus" i sramotan pokušaj da se obezbijede američka prava na vakcinu proizvedenu u Njemačkoj, ističu neviđeno odsustvo američkog liderstva na međunarodnoj sceni. Danas, to nije pitanje slaganja ili neslaganja sa SAD-om, već toga što SAD nisu vidljivi na svjetskoj mapi.

Ovo ima važne implikacije na svijet nakon COVID-19.

Nedostatak jasnog liderstva mogao bi izazvati dodatno slablјenje multilateralnog sistema zasnovanog na pravilima, koji je već oslablјen nacionalizmom, protekcionizmom i počecima ekonomskog razdvajanja između SAD i Kine. Ako se trgovinski protekcionizam ukorijeni, a podsticaji za zaštitu dijelјenih dobitaka od globalne ekonomske integracije počnu da opadaju, sistem globalnog ekonomskog upravlјanja izgrađen u 20. vijeku mogao bi brzo da atrofira.

To je razlog zašto je tako važno da odgovor EU na COVID-19 ide van njenih granica, a ne samo unutar.

Dok se strateško nadmetanje između SAD-a i Kine i dalјe rasplamsava, EU mora udvostručiti svoju težnju ka autonomiji, tako da može da posreduje, a ne da bude primorana da bira stranu.

Najbolјi način da to Evropa postigne je da ubrza napore u održavanju i nadogradnji multilateralnog sistema zasnovanog na pravilima.

Nigdje to nije jasnije nego u Svetskoj zdravstvenoj organizaciji, jer se mora raditi na obezbjeđivanju transparentne razmjene informacija i najbolјih praksi u suočavanju sa krizama poput pandemije COVID-19. Isto tako, saradnja u nabavci medicinske opreme je minimalan uslov za efikasan međunarodni odgovor. Ništa manje važna je i potreba za mobilizacijom multilateralnih foruma, kao što je G20, kako bi se ublažio uticaj krize na globalnu ekonomiju i javno zdravstvo.

Odgovornost Evrope je, prije svega, da multilateralizam ponovo učini velikim.

Frontal/D.M.