Region je sve do Drugog svjetskog rata uglavnom bio naseljen njemačkim stanovništvom. Poslije rata, Čehoslovačka je protjerala sudetske Nijemce, a ljudi iz čitave zemlje su počeli da dolaze u pusta sela za novim životom. I dan danas, mnoge sjeverno češke opštine osjećaju istoriju teško oštećenog kraja. 

Ipak, nekim opštinama je bolje nego drugima. Jedna od njih je Litomerice, grad na ušću rijeka Elbe i Ohre, koji je stari centar vinarstva i ima izuzetan istorijski centar, velikim dijelom ograničen očuvanim, gotičkim utvrđenjima. Grad je najviše poznat po svom plodnom zemljištu, poznatom kao Bohemijska bašta.

"Ne bih se preselio ni za šta na svijetu, ovdje se najbolje živi", kaže lokalni biznismen Miroslav Plihal (29 godina) koji posjeduje kafić "Káva z páry" i distribuira internet optičkim kablovima po gradu. Pored toga, vodi smještaj za radnike koji žive u Litomericama, a rade u obližnjim fabrikama.

"Kada ga uporedim s drugim opštinama u Sjevernoj Češkoj, drago mi je da živim ovdje.", objašnjava Plihal. „Razvodim internet po gradu, u bliskom sam kontaktu sa gradskom upravom i ne mogu ništa reći protiv njih, stvarno dobro komuniciramo, sve probleme uspješno rješavamo", pohvalio je opštinsku upravu za prijateljsku komunikaciju. Njegov kafić “Káva z páry” postala je lokalna turistička atrakcija i jedno od mijesta kojim se Litomerice danas može pohvaliti.

Teška vremena promjena

Poslije 1989. godine nije bilo ničega što bi sugerisalo da opština neće opstati. Ekonomska transformacija se odvijala na isti način kao i na drugim mjestima, od kraja devedesetih, region se takođe suočio sa velikom stopom nezaposlenosti. Lokalnu pivaru su htjeli da privatizuju poslije 1989. godine. Prvo ju je kupila kompanija Meštansky pivovar Kalich, ad. ali je ubrzo bankrotirala. Država je drugi put prodala pivaru, ali ni drugom vlasniku nije pošlo za rukom, a proizvodnja je stalno opadala u žestokoj konkurenciji, godine 1992., 140 000 hl, godine 2001. samo 30 000 hl. U teškoj ekonomskoj situaciji, pivara je zaustavila proizvodnju piva 30. novembra 2002. godine, nakon 282 godine.

(Lokalna pivara u Litomericama)

Krajem devedesetih godina, u cijelom okrugu je počela rasti stopa nezaposlenosti. Ekonomska kriza 2008. je još pogoršala razvoj. Litomerice su uspijevale da opstanu i u vrijeme kada je u okrugu nezaposlenost bila 16%, oni su uspijevali da je u svom gradu drže na mnogo manjem procentu – ispod 10%. Ipak, to vrijeme je bilo teško za stanovnike. Postrevolucionarne nade su se počele rušiti mnogo brže na sjeveru Češke. Međutim, u Litomericama su pokušali da se bore protiv nezaposlenosti. Koristili su razne programe Evropske unije, pokušali da se prekvalifikuju, razmišljali su o ljudima u godinama prije penzionisanja, što je bilo rijetko u Češkoj. Zahvaljujući tome što su se brinuli o svojim stanovnicima, Litomerice su krenule u drugom pravcu. Ovdje se nisu uništavali evropski fondovi, kao što se to činilo u drugim gradovima na sjeveru Češke, nego su korišćeni za stvarni razvoj. To su bile i prve opštine u Češkoj Republici, koje su počele sa opštinskim subvencijama za ekološke energetske objekte 2000. godine. Našli su inspiraciju u njemačkim opštinama.

Put uspona

Litomerice su prije svega poljoprivredno područje, ali od 1991. godine raste firma Hennlich Industrietechnik doo, koja je trenutno jedna od najvećih poslodavaca. Na početku imala je dva zaposlena, 2001. godine imala je pedeset, a sad ih ima dvije stotine i pedeset. Proizvode hidraulične zaptivke, linearne ležajeve i mijerne instrumente. Kao i grad, kompanija se vrjednuje na raznim takmičenjima prema ponašanju prema zaposlenima i okolini i podršci regiona.

(Hennlich Industrietechnik doo)

Trenutno su Litomerice uspješne na mnogo načina. Isticanje čiste energije i ekologije pomoglo je da se grad pretvori u mjesto u kojem se misli i na sadašnjost i na budućnost. Pored toga, redovno dobijaju različite nagrade za kvalitetan život u gradu.

Najveća stvar je vjerovatno projekat geotermalne stanice. Na samom početku, odlučeno je da grad želi da ima čist vazduh i dugoročno je želio energetsku nezavisnost i samoodrživost, na osnovu dostupnih obnovljivih izvora. Opština je imala sreće što su geološki uslovi, sertifikovani iz istražnog izvora, pogodni za podzemne vode.

U gradu je stvorena ekspertiza za istraživanje efikasne upotrebe duboke geotermalne energije, koja je praktično neiscrpni izvor obnovljive energije. Evropska Unija pomaže u finasijskom smislu. "Ovaj projekat je rangiran među strateškim istraživačkim centrima Češke Republike, koji su jedinstveni objekti u kontekstu Evropskog istraživačkog prostora (ERA) i podržani su od državnih i evropskih fondova", objašnjava direktor projekta prof. Tomaš Fischer sa Prirodnog fakulteta Karlovog Univerziteta, koji je nosilac projekta. Glavni fokus naučnog istraživanja je razvoj i testiranje novih tehnologija bušenja na srednjim i velikim dubinama. U budućnosti, Litomerice bi mogle biti energetski potpuno nezavisne.

Grad je takođe nosilac statusa "Fair trade grada" u Češkoj Republici i podržava ideju fer trgovine sa različitim akcijama. To je takođe jedan od gradova sa najkvalitetnijom javnom upravom. Prilikom dodjeljivanja ove nagrade procjenjuje se dugoročni održivi razvoj grada. Pored raznih kvaliteta, koje ovaj grad prikuplja, moguće je vidjeti mnoge male stvari koje gradsko rukovodstvo čini svojim građanima i onima koji žive u susjedstvu. Na primjer, planiraju mobilnu kancelariju koja će dozvoliti ljudima u gradovima oko Litomerica da rade na dokumentima u svom mjestu prebivališta. Samostalna kancelarija za stanovništvo, u Litomericama uspješno radi već nekoliko godina. Zvaničnici na ovaj način rade za osobe sa invaliditetom, neprofitne ili privremene građane. Samo ove godine izdali su više od 600 dokumenata na terenu. Grad planira da proširi ovu opciju tako da mobilna kancelarija, sa jakom pozadinom, može služiti svima.

U čemu je stvar? 

U Litomericama je vjerovatno najinteresantnije, što pokušavaju da poboljšaju život stanovništva na različite načine i što gradsko rukovodstvo razmišlja o održivosti tog razvoja. Za razliku od opština, u kojima se gradi samo u vrijeme ekonomskog razvoja, u Litomericama razmišljaju i o budućnosti. Osim toga što ga krasi nagrada Fair Trade grada, i što o djelu budžeta građani odlučuju na participativan način, tome svjedoči i njihov fokus na čistu energiju.

Po čemu se zapravo Litomerice razlikuju od drugih opština? Kako je moguće da se opština razvija? 

(Gradonačelnik Lukas Vunsch)

"Imamo dobre ljude, mi ovdje imamo veoma pametne ljude," smije se zamjenik gradonačelnika Lukas Vunsch (44 godine), i malo nježnije dodaje "To je komunikacija, vršimo redovne sastanke sa građanima i nevjerovatno je koliko ideja se tamo rodi. Takođe imamo školsku i studentsku verziju ovih sastanaka, a djeca ponekad dođu do sjajnih ideja ", objašnjava politiku gradske strategije. Ne mogu se sve ideje koje nastanu na tim sastancima realizovati, ali većina može.

(Gradonačelnik Lukas Vunsch)

"Ponekad se nešto uklapa i onda se iznova i iznova pojavljuje dok se ne dogovorimo da ćemo da pokušamo, osnova je samo u komunikaciji," misli zamjenik gradonačelnika, i dodaje da mu je drago što je odlučio da javno objavi svoj telefonski broj. Ljudi ga zovu. "To može biti kritika, istovremeno mogu biti odlične ideje", objašnjava tajne uspjeha svog grada. Kažu da je to jednostavno, to je dobra komunikacija.

Frontal