Socijalni dijalog je proces koji se tiče informisanja, dogovaranja, usklađivanja i usvajanja stavova različitih interesnih grupa. Pri socijalnom dijalogu se usaglašavaju tri naizgled suprotstavljene interesne grupe metodama međusobnog popuštanja i međusobnog povjerenja sa ciljem ostvarivanja dugoročnog blagostanja. Takođe, intenzivnost socijalnog dijaloga je bez obzira na oblik različita, pri čemu međusobna razmjena informacija i stavova predstavlja najniži oblik socijalnog dijaloga, a najviši predstavlja formiranje zajedničkih stavova odnosno dogovor o nekoj relevantnoj socijalno-ekonomskoj okolnosti koja može da bude predmet socijalnog dijaloga.

Socijalni dijalog je pojam koji se u EU koristi više od tri decenije. Počeo je 1985. godine na inicijativu Evropske komisije gdje je jedinstvenim evropskim aktom Evropska komisija obavezana na razvoj socijalnog dijaloga.

EU je u našoj državi pokrenula projekat „Podrška socijalnim partnerima u socijalnom dijalogu“. Projekat je počeo sa sprovođenjem u januaru 2016. i trajaće do januara 2018. godine. Socijalni dijalog predstavlja jedan od najvažnijih mehanizama doprinosa naporima provođenja i Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP). 

Voditelj projekta Jelena Katić za naš portal je izjavila da socijalni dijalog Bosni i Hercegovini nudi široki prostor za izgradnju nacionalnog konsenzusa o ekonomsko-socijalnom razvoju i da predstavlja ujedno i proces izgradnje demokratskog društva, jer, pored ostalog, doprinosi poboljšanju transparentnosti, odgovornosti i borbi protiv korupcije. Ona kaže da je i projekat “Podrška socijalnim partnerima u socijalnom dijalogu" na tim osnovama  nastao i to kao rezultat implementacije komunikacijske strategije proširenja, usvojene od strane Evropske komisije, kao i Strategije proširenja/Glavni izazovi 2013.–2014. u kojima se naglašava važnost boljeg i većeg sudjelovanja socijalnih partnera u procesu reformi u zemljama proširenja Evropske unije.

“Opšti cilj projekta je povećanje kapaciteta socijalnih partnera institucija vlasti da se učinkovito uključe u socijalni dijalog. Projekat pruža tehničku podršku svim socijalnim partnerima – vladama, organizacijama poslodavaca i sindikatima – u skladu sa zahtjevima koje iskažu. Projekat ima za cilj da pokaže kako socijalni partneri i njihove organizacije mogu i moraju igrati ključnu ulogu u razvoju politika, posebno u područjima gdje socijalni partneri imaju određenu stručnost”, ističe Katićeva. 

Ona dodaje i da trenutno, socijalni dijalog u Republici Srpskoj, odnosno u Bosni i Hercegovini funkcioniše na principu da svaka strana u tom dijalogu nastoji da nametne svoje interese, svaki od socijalnih partnera kompromis doživljava da ustupke koje pravi, pravi ih isključivo onoj drugoj strani, dok su opšti, zajednički i nacionalni interesi, po njenom mišljenju u potpunosti gurnuti u stranu. U takvom kontekstu puno je teže postići kompromis, jer se kompromis doživljava kao poraz.

“U procesu socijalnog dijaloga ključno je da su sve relevantne strane istinski uključene, i to na svim nivoima. Konstruktivan i efikasan ‪‎dijalog između radnika, poslodavaca i predstavnika vlasti u RS, odnosno BiH je ključan za ekonomsku budućnost zemlje. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬Praksa drugih zemalja pokazala je kako je uključivanje socijalnih partnera u reforme od vitalnog značaja budući da su rješenja pronađena kroz socijalni dijalog bolje i šire prihvaćena, lakše ih je sprovesti u praksi i manja je vjerojatnost da će dovesti do konflikta i štrajkova. Praksa je isto tako pokazala kako su konsenzus sa socijalnim partnerima pomaže osigurati dugoročnu održivost ekonomskih i socijalnih reformi. Štaviše, zemlje u kojima su i socijalni dijalog i institucije industrijskih odnosa snažne su zemlje u kojima su ekonomska i socijalna situacija otpornije na krize i probleme i nalaze se pod manjim pritiskom”, objašnjava Katićeva. ‬

“EU je odgovarajući na izazov unaprjeđenja uloge socijalnog dijaloga u svim državama članicama EU-a pokrenula inicijativu „novi početak za socijalni dijalog“. Uzimajući u obzir važnu ulogu koju socijalni dijalog kroz podsticanje konkurentnosti i pravednosti te ekonomskog i društvenog blagostanja ima za evropski socijalni model, Europska komisija nastoji promicati socijalni dijalog širom EU-a. U samom središtu ovih nastojanja nalazi se „novi početak za socijalni dijalog”, zajedničko nastojanje svih institucija EU-a i socijalnih partnera u svrhu daljnjeg jačanja socijalnog dijaloga na nivou EU-a i nacionalnom nivou”, zaključuje voditeljka programa. 

Ismet Bajramović, predsjednik Saveza samostalnih sindikata (SSS) BiH ističe da je razočaran činjenicom da ova vrsta dijaloga ne postoji na nivou BiH, a da u FBiH proces teče po principu vruće-hladno, gdje jedan od tri partnera uvijek ostane kratkih rukava. 

“Prije svega, ja kao predsjednik SSS BiH, imam svoje mišljenje o socijalnom dijalogu u BiH. Prvo, razočaran sam jer ne postoji socijalni dijalog na nivou BiH, izuzev ako se uzmu u obzir povremene konferencije i radionice. Dakle, ne postoji insitucionalno rješenje kroz postojanje ESV-e na nivou države. Ako se uzme u obzir u FBiH, djelimično sam zadovoljan. Zato ću da govorim o FBiH. U FBiH prije svega imamo organizovano šest konkretnih  ESV-a. Međutim socijalni dijalog nije samo ESV, tj. finalna institucija, ali prethodno vođenje dijaloga na principima biparitnog i triparitnog dijaloga je u ritmu vruće-hladno. To su dijalozi koje vode socijalni partneri; poslodavci, vlada i sindikati. Često sam lično naglašavao da je triparitni socijalni dijalog kao tronožac, ukoliko jedna  noga pada, nije dobar tronožac, a društvo je taj tronožac, pa onda i ono trpi”, naglašava Bajramović. 

On je izjavio i da su smetnje dijalogu najveće u obliku subjektivnog (to što se socijalni partneri ne uvažavaju, ne slušaju, već vode monologe te zanemaruju da su radnici ipak ljudska bića, a ne mašine) i objektivnog ( izuzetno teška socio-ekonomska situacija u zemlji, koja je prouzrokovana nepostojanjem socijalnog dijaloga) problema. 

Vlada FBiH obavezno konsultuje socijalne partnere 

Stav Vlade se razlikuje od stavova SSS BiH?

Socijalni dijalog u Federaciji BiH se odvija kroz djelovanje socijalnih partnera putem Ekonomsko – socijalnog vijeća za teritoriju FBiH, kao institucionalizovanog oblika socijalnog dijaloga u ovom entitetu, ali i vaninstitucionalno, putem tematskih konsultacija sa socijalnim partnerima. Najveći  značaj socijalnog dijaloga ogleda se u postizanju kompromisa radi ostvarivanja zajedničkih ciljeva, posebno u oblasti radnih odnosa. Iz Vlade FBiH smatraju da je socijalni dijalog u FBiH na dosta zadovoljavajućem nivou, što je pokazalo kolektivno pregovaranje oko usklađivanja postojećih kolektivnih ugovora sa novim Zakonom o radu. Kako kažu, u tom su procesu socijalni partneri pokazali visok stepen spremnosti da se kroz socijalni dijalog, zasnovan na međusobnom uvažavanju, postigne saglasnost odnosno kompromis u vezi sa najbitnijim pitanjima koja se odnose na rad i uslove rada u pojedinim djelatnostima.

„Pored toga, na Ekonomsko – socijalnom vijeću za teritoriju Federacije Bosne i Hercegovine razmatraju se zakoni koji su od uticaja na ekonomski i socijalni razvoj, odnosno na položaj radnika i poslodavaca, te se socijalni partneri očituju zaključcima u tom pogledu. Kada su u pitanju propisi koji su od uticaja na ekonomski i socijalni razvoj, Vlada FBiH obavezno konsultuje socijalne partnere, te nastoji uvažiti njihova mišljenja. Međutim, resorna ministarstva kao obrađivači i Vlada FBiH kao predlagač tih propisa mora voditi računa o objektivnosti zahtjeva ne samo socijalnih partnera, nego i drugih zainteresovanih subjekata javnog i privatnog sektora, kao i o horizontalnoj usklađenosti s drugim propisima, odnosno važećim pravnim sistemom, preuzetim obavezama iz međunarodnih dokumenata“, objašnjava Federalni ministar rada i socijalne politike Vesko Drljača.  

„Federalno ministarstvo stoji na raspolaganju kako projektu Evropske unije „Podrška socijalnim partnerima u socijalnom dijalogu“, tako i ostalim projektima koji za cilj imaju jačanje socijalnog dijaloga u FBiH“, zaključuje Drljača.    

Autor: S.B.