Aktivirana su mnogobrojna klizišta u BiH i srušeni su stambeni objekti. U prekidu su bile brojne komunikacije, porušeni su pojedini mostovi. Do nekih mjesta se moglo stići samo čamcima ili helikopterima. 

Centar za ukljanjanje mina upozoravao je da je zbog poplava i klizišta došlo do pomjeranja pojedinih minskih polja koja su već ranije označena. 

Prema prvim procjenama načinjena šteta iznosila je nekoliko milijardi KM (samo u RS procjena štete je iznosila koliko i jedan godišnji budžet – 2 milijarde maraka). Predsjednik Vijeća ministar BiH Vjekoslav Bevanda je 10. jula 2014 izjavio da štete iznose oko 15% BDP. U sektoru saobraćaja (drumski, željeznički) načinjena je materijalna šteta oko 200 miliona KM. Direkte ili indirektne posljedice poplave obuhvatale su milion i po građana u BiH.

Poplave su razorile gradove poput Doboja, Bijeljine, Šamca, Maglaja, Šekovića i drugih, a danas, dvije i po godine nakon toga, zahvaljujući ogromnom trudu i Vlada entiteta i međunarodnih institucija, ali i uz svesrdnu pomoć Evropske unije, skoro su u potpunosti sanirani.  

Evropska unija je zajedno sa Ujedinjenim nacijama i Svjetskom bankom omogućila  tehničku podršku vlastima Bosne i Hercegovine u razvoju procjene potreba za sanacijom, ali ne samo to. EU je pružila direktnu finansijsku pomoć u rehabilitaciji i popravku šteta koje su poplave prouzrokovale. 

15-og avgusta Unija je počela sa ostvarivanjem programa "EU Floods Recovery Programme for BiH", odnosno programa za oporavak od poplava u kojem je učestvovala sa 42.24 miliona evra, zajedno sa UNDP koji je takođe učestvovao i to sa 1.28 milion evra.

Unija je finansirala stambeno zbrinjavanje, saniranje klizišta, fizički rad, rehabilitaciju zdravstvenih i obrazovnih  institucija, distribuciju hrane, vakcina, poljoprivrednih sjemena itd.

Pri sprovođenju projekata podrške, EU se vodila međunarodno priznatim principima za koje se očekivalo da se sprovode prilikom procesa oporavka i rekonstrukcije. Isti su poznati kao osnovni (suštinski) principi:

-Pridržavati se osnovnih principa humanosti, nepristrasnosti i neutralnosti

-Priznati (prepoznati) nacionalnu svojinu PDNA (proces koji se pokreće na zahtjev, a koji vodi određena zemlja, s najpotpunijim mogućim vođstvom i angažmanom nacionalnih autoriteta u procjeni, planiranju oporavka i samom njegovom izvršavanju)

-Podržati lokalnu svojinu (najpotpuniji moguć angažman lokalnih autoriteta, baziran na zajednici)

-Organizacije u planiranju i sprovođenju oporavka, te izgradnja posebnih kapaciteta gdje je to neophodno

-Obezbijediti koordinaciju u svim fazama procesa i na svim nivoima, osigurati međusobnu saradnju i partnerstvo između međunarodne zajednice i drugih autoriteta, uključujući nevladine organizacije, civilno društvo i druge aktere angažovane u PDNA-u

-Pridržavati se principa Primum non nocere – prvo ne načiniti štetu, tj.obezbijediti da proces ne ostavi štetan efekat na spasilačku pomoć namijenjenu pogođenoj populaciji i na samu zemlju

-Usvojiti pristup osjetljiv na sukobe i osigurati da procjena ne pogoršava postojeće tenzije, te da strategija oporavka uzima u obzir potencijalne konflikte koji su u vezi sa prirodnim katastrofama

-Podržati i jačati nacionalne i lokalne kapacitete u vođenju i održavanju oporavka i rekonstrukcije

-Osigurati transparentnost i odgovornost u PDNA procesu  kao i u postkatastrofičnom oporavku i rekonstrukciji, kao i mnogi drugi principi.

Načelnik opštine Šamac za vrijeme Savo Minić za naš portal je izjavio da je na teritoriji ove opštine kroz projektne aktivnosti realizovano gotovo 30 projekata od strane Evropske unije. 

„Na području opštine Šamac je kroz projekat EU program za oporavak od poplava realizovano oko 30 projekata i programa, ukupne vrijednosti od 3.5 miliona evra.  Između ostalih tu su: Sanacija stambenih jedinica oštećenih u poplavi, Sanacija i rekonstrukcija O.Š. „Šamac“ i S.Š. „Nikola Tesla“, Podsticaj poljoprivrednoj proizvodnji, Podrška privrednom sektoru i mnogi drugi“, kazao je Minić. 

On je dodao i da su pojedini projekti realizovani kroz kombinovano učešće i drugih međunarodnih organizacija i da su značajno doprinijeli privrednom oporavku i povećanju zaposlenosti u opštini Šamac.

„Značajno učešće EU u pomoći privrednih subjekata kroz projekte švedske SIDE i USAID,zadržali su broj radnika u tim privrednim subjektima, a sama realizacija projekata je doprinijela da se zadrži postojeći broj radnika i zaposli određeni broj novih radnika. Sama sanacija kanalizacione i vodovodne infrastukture doprinijela je funkcionisanju oštećenih privrednih subjekata“, objasnio je Minić. 

Opština Maglaj nije ništa bolje prošla od Šamca, i u ovoj opštini nastale su katastrofalne štete, što od poplave, što od klizišta.

Načelnik ove opštine Mehmed Mustabašić za Frontal je izjavio da je EU preko UNDP-a pružila stratešku pomoć privrednicima i poljoprivrednicima u ovoj opštini, direktno finansirajući pojedina preduzeća. 

„EU je pružila podršku malim i srednjim preduzećima u vrijednosti 739.000,00 KM, konkretno finansirajući mala i srednja preduzeća u cilju oporavka istih i očuvanja postojećih radnih mjesta odnosno, otvaranja novih. Finansijsku i druge vrste pomoći dobili su sljedeći subjekti: BAS d.o.o , Geo Put d.o.o, Saraj Milk d.o.o , Zanati d.o.o, Non Stop d.o.o, Coning Ag d.o.o, DKM gradnja d.o.o, Sirovina Eko d.o.o, Pero Zenica d.o.o Elprom Zamboni, KB plastik d.o.o., Alu wood inženjering d.o.o. i Excel assemblies BH d.o.o. Maglaj“, rekao je Mustabašić.

Program EU se realizovao preko UNDP-a BiH, objašnjava Mustabašić i naglašava da je nakon interventne humanitarne faze, proces obnove i oporavka sastoja se i od različitih komponenti čiji je cilj bio pomoć u normalizaciji života ljudi u poplavljenim područjima i zajednicama.

„Aktivnosti su usmjerene na vraćanje u funkciju vitalne javne infrastrukture i otvaranje ključnih javnih službi, hitnu rekonstrukciju privatnih kuća najugroženijih i marginalizovanih građana, revitalizaciju lokalne privrede i poljoprivredne proizvodnje, kao i obnovu komunalne infrastrukture“, naglasio je Mustabašić. 

Značajna pomoć EU u realizaciji projekata oporavka poljoprivredne proizvodnje u Maglaju ostvarena je kroz podršku u sjemenu, sredstvima prehrane i zaštite, lijekovima, te posebno kroz projekte jačanja poljoprivrede u cilju osnaživanja ugroženih kategorija stanovništva i obezbjeđenje sredstava za život. 

Grad Bijeljina takođe je teško stradao u majskim poplavama izlivanjem rijeke Save, potopljena su mnogobrojna poljoprivredna zemljišta i domaćinstva, a voda je došla i do centra grada. U narednim mjesecima, pa i godinama, nastupio je oporavak. 

Predrag Lopandić iz Odsjeka za odnose s javnošću Grada Bijeljina za naš portal je izjavio da su investicije EU u ovom gradu iznosile preko 9 miliona konvertibilnih maraka. 

„Procjena ukupne investicije u Gradu Bijeljinu kroz EU FRP iznosi 8.395.217,26 BAM, te kroz projekat Trajna stambena rješenja iznos investicije iznosi 628.550,00 BAM, što ukupno čini da investicija iznosi 9.023.767,26 BAM“, kaže Lopandić. 

On navodi da je ukupno 871 stambena jedinica je obnovljena kroz EU FRP, te procjena investicije iznosi 5.514.545 BAM,  zatim11 javnih ustanova koja su obnovljena kroz program, a procjena ovih  investicija iznosi 1.368.965,59 BAM. 

“Takođe je kroz program realizovana i obnova odnosno opremanje 11 obrazovnih institucija  kroz EU FRP program, a procjena te investicije iznosi 263.409,56 BAM. Dva  vodovodna sistema su obnovljena u ukupnom iznosu od 130.388,57 BAM, 12 malih i srednjih prezeća je dobilo pomoć u obliku finansijskih grantova u ukupnom iznosu od 618.000,00 BAM”, ističe Lopandić.

“38 poljoprivrednih gazdinstava je primilo pomoć u ukupnom iznosu od 259.677,94 BAM. 157 malih poljoprivrednika je primilo pomoć u iznosu od 267.230,60 BAM”,  naveo je Lopandić i dodao još da je kroz projekat Trajnog stambenog zbrinjavanja je izgrađeno 16 stambenih jedinica u Gradu Bijeljini u procijenjenoj vrijednosti investicije od 628.550,00  konvertibilnih maraka.

Lopandić zaključuje da su sve ove investicije imale veliki uticaj na održanje broja zaposlenih, kao i nova zapošljavanja u ovom gradu. 

U gradu Doboju, vladala je vjerovatno najveća panika za vrijeme poplava, jer je taj grad i najviše stradao. Infrastruktura je uništena, zemljište i usjevi su potpuno poplavljeni, a najveća tragedija je to što su izgubljeni životi. 

Podsjećamo, kada smo razgovarali sa Šefom civilne zaštite Doboja Markom Vidakovićem, nekoliko mjeseci nakon poplava on je kazao: 

„BiH je spremna da prepiše zakon EU, nekih od najjačih evropskih zemalja i najbogatijih a kad je došlo do alarmantne situacije, onda nije bilo nikoga i džaba je bilo sve to što je napisano u zakonu. U cijelom sistemu sve je zakazalo, niko nije dostavio bilo kakve najave predstojeće katastrofe“, istakao je Vidaković.

Ipak, Doboj se danas ne razlikuje puno od onog grada kakav je bio recimo u aprilu 2013, jer su i najveće količine pomoći koje su pružile i Vlada RS, EU i druge međunarodne organizacije završavale upravo u ovom gradu. 

Nažalost, iz gradske uprave su nam poručili da oni ne posjeduju adekvatne informacije o ovim projektima, tako da nisu u mogućnosti da nam daju odgovor.

Autori: S.B. i G.D.