Takva razmišljanja u to vrijeme bila su poprilično sektaška, jer su tad i vlast i opozicija iz Republike Srpske bili u koaliciji u Sarajevu, ne samo matematičkoj, nego bogami i političko-vrijednosnoj. Nije bilo jednostavno saopštiti drugačiji način razmišljanja, jer tad se suočavate sa realnom mogušnošću da budete označeni kao izdajnik. A izdajnici na Balkanu u ozbiljnom su problemu, jer Balkan ne prašta drugačija razmišljanja, neslaganja sa okolinom kategorišu se kao otpadništvo, kritika kao neprijateljstvo a šira slika kao ludost i naivnost.

Nažalost, u proteklih pet godina Republika Srpska siromašnija je u ekonomskom i demografskom smislu. Najtragičnije - i u vrijednosnom, odnosno idejnom. Javni sektor na raspolaganju ima manje novca i uočljivo je da je posljedica pojačan intenzitet mržnje. Nevjerovatno je koliko se ljudi unutar sistema međusobno mrze i preziru. Mejnstrim političke partije pretvorene su u arene smrti gdje se svi bore poput varvarskih hordi za svoje parče hljeba. Niti jedne nove ideje politički mejnstrim nije izrodio.

S druge strane, situacija u privatnom sektoru je podjeljena. Postoje dobre priče i postoje neuspješne priče. Sistem treba da koristi iskustva zdravih privrednih sistema. Nova politika Republike Srpske nije ništa drugo do nova paradigma prilagođena modernom vremenu, posmatranjem svijeta oko nas, te učenja na našim i tuđim greškama. Osnovni postulati te nove paradigme jedino mogu biti sljedeći:

Tržišna liberalna ekonomija

Eliminacija državnog intervencionizma u privredi. Umanjenje broja zaposlenih u javnom sektoru (administracija, centralne i lokalne, kao i javna preduzeća i fondovi) ukupan broj maksimalno četvrtinu u odnosu na postojeći. Plate u ovom sistemu maksimum 80% od uporednih plata u privatnom sektoru). Smanjenje uloge države automatski smanjuje broj zaposlenih u javnom sektoru, ali i procedure. Najvažnije - smanjuje se mogućnost korupcije. Mijenja se mentalitet ljudi - svi postaju svjesni da nema više partijskog zapošljavanja i laganog hljeba. Preorijentacija na privatni sektor, kapitalizam, umanjenje lične potrošnje, povećanje investicija. Umanjenje broja javnih tendera i količine novca koja se troši putem istih. Preorijentacija sa države kao klijenta na privredne subjekte, građane i strana tržišta. Da bi bio konkurentan na stranom tržištu, moraš se specijalizovati. Težak proces, ali jedino dugoročno razuman i ekonomski opravdan. Političari gube svoju svemoćnu ulogu u zemlji, tajkuni gube mogućnost bogaćenja i održavanja bogatstva na račun javnih budžeta, dolazi samo po sebi do smanjenja korupcije, jačanja vladavine prava i demokratskih načela i procesa. 

Smanjenje fiskalnih opterećenja

Porez na dohodak 5%, porez na dobit 5%, ukidanje parafiskalnih nameta, uspostavljanje registra poreza i donošenje lex specialis koji će propisati obavezu da se svi fiskalni i parafiskalni nameti, sadržani u propisima mimo registra poreza, stave van snage. Smanjenje svih ostalih direktnih poreza za 30%. Smanjenje PDV-a na 10%. Smanjenje akciza za 50%. Logika je jasna: ako smanjujete poreska opterećenja, smanjujete moć politike i jačate moć građana. Smanjenje doprinosa na plate, tako da porezi i doprinosi na plate budu ukupno maksimalno do 20% od neto plate, a ne preko 60% kao što je trenutno slučaj. Demokratizacija i jačanje ekonomije, povećanje životnog standarda, emancipacija podanika i njihova transformacija u suverene donosioce odluka umjesto raje i plebsa. 

Reforma socijalnih fondova

Smanjenje poreza i doprinosa na neto plate povećava količinu novca koja ostaje kod zaposlenih, tako da oni trebaju da štede za crne dane i za starost. Ljudi koji su već uplaćivali cijelog života poreze i doprinose moraju biti ispoštovani, jer je tu riječ o poštovanju vladavine prava: privatizovati Elektroprivredu Republike Srpske i dati druga prirodna bogatstva u koncesiju, te stvoriti moderan fond PIO, sa dovoljno investicionih sredstava, koji će biti u vlasništvu svojih osiguranika i kojim će upravljati neki respektabilan inostrani fond sa decenijskom ili vjekovnom tradicijom u tom biznisu. Takav Fond PIO će moći da sam obezbijedi likvidnost, a kvalitetnim investicionim djelovanjem biće u stanju da obezbijedi dovoljnu količinu novca ne samo za redovnu isplatu penzija, nego i za njihovo postepeno uvećavanje, na način da korisnici tog fonda mogu da žive dostojanstveno, a ne kao zadnji bijednici kao što je sad slučaj. 

Liječenje se plaća. Neto plata je daleko veća jer su smanjeni porezi i doprinosi. 

Socijalno ugroženi: osnovati fond socijalne zaštite u vlasništvu najvećih donatora tog fonda. Promovisati individualnu i slobodnu solidarnost umjesto prisilne. Svako humanitarno davanje stimulisati sa 200% oslobođenja poreza za davaoca tog davanja u odnosu na iznos humanitarnog davanja (dam 1000 KM u dobrotvorne svrhe, država me oslobađa 2000 KM poreza po svim osnovama, sve ukupno do tog iznosa). 

Obrazovanje

Kad sistem funkcioniše na način da sami morate da zaradite svoju koru hljeba, samo je do vas koliko ćete da učite, kod koga i kako. Obrazovanje se plaća. Prema tome, priče o privatnim i državnim fakultetima, u ovakvom sistemu, postaju bespredmetne. 

Vladavina prava

Ključni faktor razlikovanja civilizovanog od primitivnog društva. Sudijama i tužiocima povećati platu za 100%, kao i odgovornost. Za sva krivična djela učinjena od strane sudija i tužilaca u vršenju njihove dužnosti kazne zatvora moraju biti od 10 do 40 godina. 

Okružni tužilac bira se na izborima svakih pet godina, uz mogućnost reizbora. 

Šef policije grada/opštine bira se na izborima svakih pet godina, uz mogućnost reizbora. Šef policije apsolutno odgovoran za sve policajce na teritoriji te opština/grada. 

Organizacija izvršne vlasti

Predsjednički sistem u punom obimu. Predsjednika biraju građani na period od pet godina, uz mogućnost jednog reizbora. Predsjednik bira svoj ministarski kabinet sam, bez potvrde skupštine. Ukida se predsjednik vlade. Skupština može, kao u Sjedinjenim Državama, u ustavom predviđenim slučajevima izvršiti impičment, tj, opozvati predsjednika koji prekrši ustav. 

Po istom mehanizmu funkcionišu i lokalne vlasti, s tim da je umjesto predsjednika predviđen gradonačelnik/načelnik opštine.

Bosna i Hercegovina

Republika Srpska potpuno promoviše i štiti Bosnu i Hercegovinu ustrojenu na način koji poštuje prethodne tačke ove nove političko-vrijednosne paradigme i programa. Tako Srpska postaje svjetionik civilizacijskih procesa u BiH, te daje podršku svim sekularno-građanskim snagama u Federaciji BiH. I obrnuto-kad su te snage jače u Federaciji, one pomažu iste takve vrijednosne snage u RS. Borba protiv mračnjaštva, zatucanosti, palanačkog mentaliteta i korupcije svih vjerskih i političkih establišmenata u BiH. Građanska RS, građanska Federacija BiH, građanska BiH. Najviše nadležnosti imaju građani, pa opštine, pa gradovi, pa kantoni, pa entiteti, pa država. Republika Srpska neupitna, Bosna i Hercegovina neupitna. 

Zapadni Balkan

Budući da je EU u političkom, ekonomskom i civilizacijskom ćorsokaku, zapadni Balkan mora da se sam integriše na principima slobodnog protoka ljudi, robe i kapitala. Stvaranje regionalne unije zasnovane na slobodi ljudi i preduzetništva. Ukidanje granica i carina na tom području. Promovisanje međuetničke i religijske tolerancije-ako čitav svijet klizi u mržnju i vraća se u srednji vijek, ne moramo ovaj put i mi to da pratimo. Uz sve ratove i zločine, Srbi, Bošnjaci, Hrvati, Albanci i drugi narodi Balkana pamte i situacije međusobnog pomaganja, solidarnosti i ljudskosti. Iako to nije danas "in" spominjati. Ali, bilo je ovdje, ima i biće ljudi. A budale postaviti na njihovo pravo mjesto. 

Evropska unija

Kao što je već rečeno, ona je dugo u ćorsokaku. Migrantska kriza je samo povod ukupne krize. EU je birokratizovana, troma, centralizovana i guši ekonomske slobode. Ako nas neće i ako nas stalno uslovljavaju, ok. Napravićemo poreski raj u Evropi i dovešćemo investitore ovdje. Sve njihove regulative koje nam umanjuju ekonomske slobode-odbacićemo. Robu koja se ovdje izvozi iz EU, a ne ispunjava odgovarajuće sanitarne, tehnološke i druge elementatne kriterijume-zabranićemo uvoz iste. Mi ne možemo biti ničija deponija i pokusni kunići. Opet, reformisana EU koja se vraća svojim korijenima i suštinskim principima, koja bude promovisala slobode čovjeka u svim njihovim aspektima, ona je dobrodošla i poželjna. Na kraju krajeva, ideja je da mi pravimo sami kod nas EU dok to EU ponovo ne postane.

NATO pakt

Emocije na stranu, odmah ući u NATO pakt. Republika Srpska treba da inicira snažno taj proces. Njen zahtjev treba da bude da glavna komanda NATO za BiH, kao i administrativna centrala, budu u Banjoj Luci. Drugi uslov: poštovanje dejtonske ustavne kompozicije. U tom slučaju, NATO odmah. Uz sve mane, to je jedini faktor stabilnosti i mira u ovoj zemlji. Tako ćemo dobiti kišobran koji će zaštiti procese navedene u ovom programu. NATO članica se ne raspada, ne ratuje sama sa sobom i sa drugim NATO članicama i čini investitore relaksiranima. 

Ovo su ključne odrednice nove politike Republike Srpske. Njene nove paradigme. Niti jedna politička partija u Srpskoj ih ne zastupa. Većina građana ih ne zastupa, jer ih ili ne zna ili se plaši misliti van ustaljenih obrazaca ponašanja. Ova paradigma ne može i ne treba biti nametnuta. Ona će ili sama da postane uočljiva kao jedini put, odnosno izlaz iz bespuća, ili će se nastaviti odliv mozgova, demografski genocid i ekonomsko propadanje. 

Autor: Milko Grmuša