Dobijanje statusa grada propisano je zakonima o lokalnoj samoupravi država u regiji. Ipak, neke opštine koje su odavno prerasle okvire propisane zakonom još čekaju da im državne vlasti odobre status, a druge su na tu odluku čekale godinama.

 

S druge strane, Hrvatska se suočava s problemom depopulacije, zbog čega gotovo pola gradova ne zadovoljava populacijski kriterij za dobivanje statusa grada.

 

Titulom grada u Bosni i Hercegovini su se prošle godine okitili Bihać, Tuzla, Zenica i Široki Brijeg, nakon što su ispunili kriterije po Zakonu o principima lokalne samouprave u Federaciji BiH.

 

Dvije godine ranije, u bh. entitetu Republika Srpska taj naziv su dobili Bijeljina, Trebinje, Prijedor i Doboj.

 

 

Iako se, prema pomenutom zakonu u FBiH, grad uspostavlja na osnovu udruživanja dvije ili više opština s najmanje 30.000 stanovnika, odnosno u čijem gradskom središtu živi najmanje 10.000 stanovnika, taj put je u praksi trnovit.

 

Tuzla je, uprkos činjenici da je riječ o centru Tuzlanskog kantona i više o 130.000 stanovnika, zbog pravnih regulativa na status grada morala čekati do 2014. godine, kazao je za Al Jazeeru Jasmin Imamović, gradonačelnik Tuzle.

 

"Tuzla je status grada imala u 18. vijeku, ali ga je izgubila sredinom 20. vijeka zbog uspostavljanja tada novog pravnog sistema. U skladu sa evropskom i američkom teorijom i praksom Tuzla nikada nije trebala gubiti status grada", istakao je Imamović.

 

Gradonačelnik Tuzle podsjeća da je Tuzla jedno od najstarijih naselja u Evropi, sa kontinuitetom življenja koji je duži od 7.000 godina. Baštini najstariju proizvodnju soli u Evropi i ostatke najstarijih sojeničkih naselja na ovom kontinentu.

 

Ovaj grad je sedam godina čekao na odluku Parlamenta Federacije BiH, koja je napokon donesena 18. jula 2014. godine.

 

"Doneseni zakon je u Službenom glasniku objavljen 1. oktobra, a stupio je na snagu 2. oktobra 2014. godine na 71. godišnjicu prvog oslobođenja Tuzle u Drugom svjetskom ratu", navodi gradonačelnik Imamović.

 

 

Gradonačelnik Tuzle ističe da je veliki problem toga grada bio što se nije nalazio na spisku gradova, nego opština, "a opština je u evropskom smislu te riječi veoma mala lokalna zajednica bez atributa koji pripadaju gradu – u smislu urbanističke uređenosti, postojanja odgovarajućih zdravstvenih, obrazovnih institucija i svega drugog što ulazi u evropsku definiciju grada."

 

Kada je na spisku gradova, tada osim faktičkih pretpostavki da bude grad ima i ”diplomu” koja to potvrđuje, ocijenio je Imamović.

 

Odgovarajući na pitanje suočava li se Tuzla s problemom drugih gradova regije – da stanovništvo odseljava u glavne gradove ili inostranstvo, Imamović ističe da je Tuzla oduvijek bila prepoznata kao otvoreni grad te da je u strategiji razvoja kao jedan od osnovnih ciljeva definirano "da uvijek budemo prepoznati kao centar u koji ljudi dolaze, a ne provincija iz koje ljudi odlaze".

 

Da se spriječio odlazak stanovništva, potrebno je dovesti gradsku infrastrukturu na visoke standarde, podići nivo zdravstvene zaštite i nivoa obrazovanja, kulturnog i sportskog života pogotovo ekonomskog razvoja.

 

"Ovdje je veoma važno njegovati atmosferu tolerancije i multikulturalnosti", zaključuje gradonačelnik Jasmin Imamović.

 

 

U Srbiji su kriteriji za dobijanje statusa grada nešto viši nego u BiH i Hrvatskoj. Za to zvanje teritorijalna jedinica, između ostalog, treba imati više od 100.000 stanovnika.

 

Opštine Kikinda i Pirot još od 2008, odnosno 2010. pokušavaju pronaći pravni okvir za dobijanje statusa grada.

 

Vojvođanski grad Vršac je u novembru prošle godine donio zaključak u kojem se od Skupštine Srbije traži usvajanje propisa da ta opština dobije status grada. 

 

Portparol Opštine Vršac ističe da je manjak stanovništva otežavajuća okolnost, iako neke mnogo manje razvijene sredine, koje zadovoljavaju samo taj uslov, dobijaju status grada.

 

"Vršac ima bogato istorijsko nasleđe, institucije kulture, industrijsku zonu, uređenu infrastrukturu, uspešnu prekograničnu saradnju na mnogobrojnim kapitalnim projektima, aerodrom, veliku šansu za dobijanje autoputa", ističe Barbara Vesin-Stojić u izjavi za Al Jazeeru.

 

"Grad pod Kulom" jedan je od najstarijih u Vojvodini, koji je dobijanjem tržišne privilegije 1804. godine već tada dobio status slobodnog kraljevskog grada i postao privredni, trgovinski i kulturni centar cijele regije.

 

Opština će i dalje uporno nastupati sa Inicijativom za status grada jer, kako navodi Vesin-Stojić, "dobijanjem statusa grada dobili bi veći stepen autonomije, širi krug nadležnosti, kao i bolje uslove za ekonomsku, društvenu i kulturnu integraciju".

 

 

Hrvatski portali navode podatak da od 127 gradova u toj zemlji, njih čak 60 nema 10.000 stanovnika i ne zadovoljava populacijski kriterij za dobivanje statusa grada.

 

Opšte odredbe Zakona o lokalnoj i područnoj (regionalnoj) samoupravi kažu da je "grad jedinica lokalne samouprave u kojoj je sjedište županije te svako mjesto koje ima više od 10.000 stanovnika", ali i "...gdje za to postoje posebni razlozi (istorijski, gospodarski, geoprometni)…"

 

Iako je dinamika sticanja statusa grada brža nego u Srbiji i BiH, hrvatski gradovi se suočavaju s ozbiljnim trendom depopulacije, zbog čega gotovo polovina ne ispunjava populacijski uslov.

 

Prof. dr. Anđelko Akrap, demograf s Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Zagrebu ističe da se stanovništvo Hrvatske koncentrisano u tri velika grada – Zagreb, Split i Rijeku.

 

"Odnedavno samo još Zagreb ima privlačnu snagu. Rijeka već duže vremena gubi populacijsku dinamiku, a i Split je u stagnaciji", kaže prof. Akrap za Al Jazeeru.

 

On navodi primjer Osijeka koji od 1960-ih, uprkos svom velikom gravitacijskom području, gubi populacijsku dinamiku.

 

"Jednostavno je dugo svoj razvoj temeljio na velikoj dominaciji prehrambene industrije. Otvaranjem tržišta i jačanjem uvoznika prehrambeni sektor je zapao u krizu i stoga je porasla nezaposlenost, itd.", ističe hrvatski demograf.

 

Budući da Hrvatska nije razvila sistem gradova srednje veličine, razvoj se u velikoj većini koncentrisao u tri spomenuta grada, a veliki je prostor već dugo zahvaćen intenzivnim procesom depopulacije i demografskog starenja.

 

"Da je Hrvatska imala dugoročnu politiku razvoja s naglašenim prostornim aspektom, onda se ne bi u Zagrebu i njegovu neposrednom okruženju nalazilo oko 27 odsto od ukupnog broja stanovnika", ocijenio je on, istakavši da su mali gradovi otvaranje radnih mjesta temeljili na niskoakumulativnim i nerazvijajućim djelatnostima.

 

 

Akrap ističe da su se iseljenički valovi iz Hrvatske povećavali kako su u radnu dob ulazili brojniji naraštaji.

 

Stoga su iseljavanja s današnje hrvatske teritorije "takvog obujma i neprekinutog trajanja da ih bez ustezanja možemo okvalifikovati kao jednu od temeljnih značajki hrvatske demografske istorije", istakao je on.

 

Odgovor na pitanje kako spriječiti depopulaciju malih gradova je vrlo jednostavan, ističe Akrap.

 

"Hrvatska treba donijeti u ključnim segmentima dugoročnu ekonomsku politiku koja je nerazdvojna s demografskom politikom, a to znači decentralizovati razvoj u prostor. Danas su mali gradovi ništa drugo doli administrativni mikro regionalni centri bez razvoja gospodarstva", zaključuje on.

 

izvor: Al Jazeera