Vili Mlakar, šef odjeljenja Udbe u Mariboru zamolio je novembra 1976. godine njegove pretpostavljene u Ljubljani za pomoć. Želio je da naoruža svoje ćelije koje su djelovale u Koruškoj i zatražio je, kako prenosi Prese, 31 mitraljez, 30.000 metaka, 31 pištolj, 500 bombi, osam dvogleda, 500 kilograma vojnog eksploziva, 30 garnitura zapaljivih sredstava, narkotika.

Oružje je trebalo da bude austrijske ili zapadne proizvodnje, kalibra koji koriste austrijske vojska i policija, prenosi Tanjug.

"Pitam se za šta je trebalo da se napravi takvo skladište", upitao je Alfred Elste naučni rukovodilac komisije istoričara, koja je, po nalogu pokrajine, trebalo da ispita događaje oko manjinskih konflikata tokom 70-tih godina.

Elste je rekao da ne zna da li je oružje isporučeno, ali je zato naišao na mnogo drugog zanimljivog materijala. Izvještaj komisije istoričara biće uskoro završen i početkom aprila objavljen pod naslovom "Titova duga sjenka".

U Koruškoj je, tokom 70-tih godina, bilo mnogo događaja u vezi sa slovenačkom manjinom.

Tako je tadašnja vlada pokušala da ispuni svoje obaveze iz Državnog ugovora prema slovenačkoj manjini, bilo je nasrnuća na dvojezične table koja su ugrozila te napore, kao i bombaški napadi protiv partizanskih spomenika, željezničkih linija, kao i domobranski muzej u Felkermarktu.

Istoričari ukazuju da Koruška nije, samo za vrijeme 70-ih, bila teritorija djelovanja obavještajnih službi raznog porijekla, ali prije svega Udbe, koja je infiltrirala i bezbjednosne snage u toj pokrajini.

Komisija istoričara analizirala je sve detaljno i došla je do saznanja da nasrnuće na table nije bila spontana i neorganizovana akcija protesta građana, te se poziva na dokument policije prema kojem je tadašnji šef koruške domovinske službe Heribert Jordan zajedno sa drugima donio odluku da djeluje protiv dvojezičnih tabli.

Četiri jedinice komandosa u Koruškoj 

I Udba je bila među učesnicima, proizilazi iz dokumenta austrijske obavještajne službe, pošto je u uzavreloj fazi konflikta oko dvojezičnih tabli, uputila četiri jedinice komandosa sa zadatkom da pooštre tenzije između većinskog i manjinskog stanovništva u Koruškoj.

O komandosima iz pokrajine Burgenlanda nema mnogo podataka, ali tri grupe u Koruškoj su uspješno djelovale, tvrde istoričari.

Akcije protiv dvojezičnih tabli su mnogo toga promijenile, ukazuju oni, podsjećajući da je šef pokrajine Hans Sima, koji je bio vodeća snaga iza postavljanja dvojezičnih natpisa, prepustio svoje mjesto Leopoldu Vagneru, kao i da je austrijska vlada, zbog otpora, odustala od svojih namjera i primjenila je manjinska prava samo u minimalnoj varijanti.

Pored toga se koruška Domovinska služba pretvorila u modernu lobističku organizaciju, i zatim je još uslijedilo razočarenje među slovenačkom manjinom.

Za mnoge je došao trenutak da se preduzmu radikalnija sredstva, i oni su u Udbi naišli na spremnog podržavaoca.

Početak djelovanja "Sore" 

Godinu dana nakon nasilnog uklanjanja dvojezičnih natpisa, 1973. je jedna obavještajna organizacija pod imenom "Sora", koja je bila rukovođena iz Maribora, počela da djeluje. Ona se sastojala od više, jedne od drugih nezavisnih ćelija, koje su najvjerovatnije odgovorne za ukupno 10 bombaških napada do 1979.godine. 

Prema dokumentima iz jugoslovenskih arhiva inicijativa za preduzimanjem radikalnijih akcija potekla je od koruških Slovenaca, ukazuju istoričari.

Elste ukazuje da je 12 do 14 osoba učestvovalo, dodajući da su mu poznati njihovi nadimci, i da za pojedine zna ko stoji iza njih. Među njima ima i poznatijih - Mateus Grilc, advokat i bivši predsjednik katoličkog savjeta koruških Slovenaca, koji, međutim, odbacuje, preko medija, svako učešće.

Komisija istoričara navodi da postoje indicije za njegovu umješanost, ali dodaje da ne postoje definitivni dokazi. Istoričari ukazuju da su naišli i na podatak da bezbjednosne službe nisu na licu mjesta istraživale incidente.

Dva konkretna slučaja to dokazuju, navodi Elste, ukazujući na slučaj Johana M, njemačko-nacionalnog aktiviste, koji se ponosno slikao sa iskorijenjenim dvojezičnim natpisom, a koji je godinu dana kasnije digao u vazduh partizanski spomenik u Robešu, za šta je i osuđivan. Njegov iskaz, tokom saslušanja u žandarmeriji, da je taj napad bio finansijski motivisan, i po nalogu "od dole", to jest Jugoslavije, nije dalje istražen.

Drugi primjer je slučaj iz juna 1974. kada je muzej u Milauzhofu uništen bombom. U avgustu je slučaj bio gotovo riješen, i dnevnik "KTZ", pisao je da su poznati nalogodavci i izvršioci i da se prikupljaju posljednji dokazi.

KTZ je dobio ispravnu informaciju, jer iz dokumenta bezbjednosne direkcije je vidljivo da je dat nalog za telefonsko praćenje, ali se potom u dosijeu više ništa ne može naći. Slučaj je jednostavno arhiviran i stavljen po strani.

Koliko su malo vlasti imale u to vrijeme interes za rasvjetljavanje toliko malo je sada zainteresovano za saznanja istoričara, ukazuje Prese.

Komisija, koja je trebalo da dobije sva dokumenta bila je suočena sa činjenicom da je 23 od 60 zatraženih dosijea odbijeno da im se preda. Među tim dokumentima su akti o djelovanju NDP-a i Komunističke partije Austrije (KPO), kao i o policijskim informantima. Kao obrazloženje navedeno je da se dokumenta ne mogu dati zbog zaštite prava ličnosti i nacionalne bezbjednosti.

Elste s tim u vezi konstatuje da je "izdaja u Austriji očigledno činjenica koja treba da se štiti". On je dodao da je najveći dio materijala, koji nije dat na uvid, imao veze sa agentima Udbe u Austriji.

izvor: Tanjug