Vijesti
Iz istorije: 95 godina od početka proboja Solunskog fronta
BEOGRAD - Na današnji dan pre 95 godina - 14. septembra 1918. godine - na Solunskom frontu započela je artiljerijska priprema za ofanzivu i proboj tog fronta, koji je bio jedan od odlučujućih događaja za okončanje Prvog svjetskog rata.
Rano ujutro 14. septembra 1918. godine, oko
2.000 artiljerijskih cijevi oglasilo je početak napada savezničkih
armija, pri čemu je udarni dio proboja iznijela srpska vojska.
Taj datum prihvaćen je sada kao Dan artiljerije i Dan Mješovite artiljerijske brigade Vojske Srbije.
Solunski
front je probijen 15. septemba, a rezultat toga bila je kapitulacija
Bugarske, ubrzo Austro-ugarske, a zatim i Njemačke, čime je završen Prvi
svjetski rat.
Srpska vojska, nakon proboja Solunskog fronta,
oslobodila je Srbiju, a potom i sve zemlje koje su potom uključene u
novu zajedničku državu - Kraljevinu Srba Hrvata i Slovenaca, proglašenu u
Beogradu 1. decembra 1918. godine, na čijem čelu je bio rengent
Aleksandar Karađorđević.
Srpska vojska je na Solunski front
prebačena u proljeće 1916. godine i to sa grčkog ostrva Krf, gdje se
oporavljala poslije golgote kroz koju je prošla tokom povlačenja kroz
Albaniju u zimu 1915-1916.
Na Solunskom frontu sa jedne strane
tog fronta nalazili su se francuski, britanski i srpski vojnici, potom i
Rusi, a njima se kasnije priključio i jedan broj Grka i Italijana, dok
su se sa druge strane ukopani u rovove nalazili austro-ugarski, njemački i
bugarski vojnici.
Za komandanta je izabran francuski general
Franše d"Epere, koji je u junu 1918. godine održao savjetovanje sa
srpskim generalima i regentom Aleksandrom Karađorđevićem kada je
odlučeno da ofanziva počne sredinom septembra na sektoru Dobro polje -
Veternik - Kozjak na kome se nalazila srpska vojska.
Srpska
vojska je bila podijeljena u dvije armije - Prvu pod komandom Petra Bojovića
i Drugu armiju pod komandom Stepe Stepanovića, dok je komandant Štaba
bio vojvoda Živojin Mišić.
Srpska vojska je imala tada šest
divizija sa 140.0000 vojnika, među kojima je bilo i oko 25.000
dobrovoljaca, gotovo isključivo Srba.
Kao posljedica Prvog
svjetskog rata čak četiri velike imperije koje su, na ovaj ili onaj način
vijekovima postojala, prestale su da postoje - Austro-ugarska, Turska,
Rusija, Njemačka, a formiran je niz novih nacionalnih država, među kojima
i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.
Srbija je u tom ratu ukupno izgubila, koliko se zna, 1.248.136 stanovnika, odnosno 28 odsto.
U
stvarnosti taj procenat je mnogo veći kada se imaju u vidu državni
okviri Srbije od pre Balkanskih ratova, koji su,i po sastavu
stanovništva, iznijeli "na svojim leđima" čitav taj rat, uz bitnu pomoć
desetina hiljada Srba dobrovoljaca sa prostora negdašnje Austro-ugarske.
Pobjede
srpske vojske krunisane su odlukama Srba iz do tada neoslobođenih
krajeva da se prisajedine Srbiji, tako se Vojvodina prisajedinila Srbiji
25. novembra 1918. (Srem dan ranije), a Crna Gora 26. novembra.
Potom
je uslijedilo proglašenje ujedinjenja 1. decembra 1918. godine kada je
regent Aleksandar Karađorđević, u palati Krsmanović na Terazijama u
Beogradu, proglasio stvaranje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca.
Prema
memorandumu Delegacije Kraljevine SHS na mirovnoj konferenciji u
Parizu, Srbija je od jula 1914. do oktobra 1915. mobilisala više od
707.000 ljudi, odnosno 24 odsto ukupnog stanovništva. Bilo je to 40
odsto ukupnog broja muškog stanovništva, daleko više od bilo koje
zaraćene zemlje.
Ukupno, zaraćene strane u Prvom svjetskom ratu
mobilisale su oko 70 miliona vojnika, a poginulo je ili stradalo na
drugi način probližno 20 miliona. U tom smislu srpske žrtve za ukupnu
pobjedu saveznika u tom ratu bile su, u poređenju sa drugima, nemjerljive.
Narodna
skupština Srbije krajem 2011. godine usvojila je izmjene Zakona o
državnim i drugim praznicima kojim je predviđeno da se 11. novembar -
Dan primirja iz 1918. godine, posebno obeležava i da bude neradni dan.