Nakon više od 30 godina na prestolu, holandska kraljica Beatriks je u januaru, uoči svog 75. rođendana, saopštila na televiziji da silazi sa prestola. „Povlačim se, ne zbog toga što mi je moja dužnost postala teška, već iz uvjerenja da odgovornost za našu zemlju sada mora biti u rukama nove generacije“, objasnila je Beatriks vrlo trezveno svoju odluku. „S velikim povjerenjem ću 30. aprila predati vladavinu svom sinu Princu Oranskom“, rekla je kraljica. Mnoge Holanđane, ali i ljubitelje monarhije u cijeloj Evropi, to povlačenje nije pretjerano iznenadilo. Jer i baka i majka sadašnje kraljice sišle su sa prestola da bi prepustile mjesto za sljedeću generaciju.

Starci na prestolu

U ostalim kraljevskim kućama Evrope vladari su takođe već dobro prešli godine u kojima se obično odlazi u penziju. Za nekoliko godina će, već iz bioloških razloga, i tamo doći do promjena. Žilava britanska kraljica Elizabeta II upravo je navršila 87 godina. Njen sin Čarsl već dugo čeka da je naslijedi i sa svojih 64 godine još malo pa će postati djeda. Danska kraljica Margareta II, koja inače puši jednu cigaretu za drugom, ima 73 godine, a njenom nasljedniku, princu Frederiku, je 44.

U Norveškoj, mirni kralj Harald navršio je 76 godina, njegovom nasljednku Hakonu je 40. U Švedskoj se na prestolju sa svojih relativno „mladalačkih“ 68 godina još čvrsto drži Karl Gustav XVI, uprkos aferama koje ga u posljednje vrijeme prate. Njegova ćerka Viktorija (35) u narodu je mnogo omiljenija i kao kraljicu bi je odmah prihvatili. U Belgiji vlada skoro 80 godina star Albert II. Njegov sin Filip je sa svoje 53 godine u najboljim godinama i već je od svog oca preuzeo brojne obaveze.

U Španiji se vladar nalazi pod velikim pritiskom jer se sumnja da je umiješan u skandal sa korupcijom. Kralju Huanu Karlosu je 75 godina, lošeg je zdravlja i danas, nakon brojnih vanbračnih afera, samo je senka samog sebe. Prestolonasljednik Felipe (45) rado bi zamijenio oca, međutim „kralj se nikada neće povući“ – tako bar tvrdi njegova žena kraljica Sofija.

„Prestolonasljednici nisu nezaposleni“

Istoričarka i ekspertkinja za plemstvo Monika Vinfort sa Univerziteta u Braunšvajgu ne vjeruje da narod u pojedinim kraljevstvima želi da se riješi ostarjelih vladara. „Nemam osjećaj da bi javnost u tim zemljama radije ili češće gledala mlađe vladare. Mislim da se kroz razne dužnosti koje prestolonasljednici obavaljaju po provinciji u Holandiji, Belgiji, Španiji pa i Velikoj Britaniji, njihov rad ozbiljno doživljava“. Kraljevska djeca rastu i razvijaju se obavljajući te dužnosti i tako nisu ni besposleni niti se dosađuju.

Nije isključeno ni to da će se još neki kraljevi povući, kao što se to dogodilo u Holandiji. Svaki kralj ima na to pravo. Ono što može Papa, može i krunisana glava, kaže istoričar Rolf-Ulrih Kunce. To je moguće, ali ne i za očekivati, smatra ipak profesor Kunce. Holandski model tako nije nikakvo mjerilo za, na primjer, britansku kraljevsku kuću. Dok se u Holandiji na kralja više gleda kao na funkcionalnog šefa države sa određenom političkom ulogom, britanski monarh više je simbol nacionalnog identiteta.

„Podanici se zabavaljaju“

Parlamentarne monarhije u sedam evropskih zemalja, prema mišljenju Monike Vinfor, „čvrsto sjede u sedlu“. „Mislim da većinu građana monarhija u njihovim zemljama zapravo zabavlja“. Ni u jednoj od tih zemalja nema ozbiljnijih težnji da se društveni poredak promijeni. Kraljevstva su se u Evropi održala svuda tamo gdje nije bilo revolucionarnih pokreta, kao u Francuskoj, Italiji ili Njemačkoj.

Zanimljivo je da su skoro sve kraljevske kuće na neki način rodbinski povezane prije svega sa njemačkim plemstvom. Čak je i holandska kraljevska porodica Oranski-Nasau zapravo njemačka. „Veza u stvari ne može da bude čvršća“, objašnjava Rolf-Ulrih Kunce. „To čujemo svaki put kada se pjeva holandska nacionalna himna 'Vilhelmova pjesma', u stihu 'Vilhelm, njemačke sam krvi'“. Osnivač dinastije Vilhelm Oranski-Nasau (fon Oranijen-Nasau) potiče iz Dilenburga, u današnjoj saveznoj njemačkoj pokrajini Hesen. Taj hesenski plemić naslijedio je malenu francusku kneževinu „Oranž“ i potom napravio karijeru kao aristokrata. I muževi svih triju posljednjih holandskih kraljica bili su Nijemci. Tu tradiciju prekida sada samo novi kralj Vilem Aleksander. Njegova žena Maksima je Argentinka.

(DW/Frontal)

30.04.2013. u 09:02h