"Svaki porez treba biti koncipiran tako da što manje bude u džepovima poreznih obveznika, ali i izvan njih. Svaki porez treba biti nametnut u vrijeme i na način kada je obvezniku najlakše da ga plati."

"Prirodno urođena želja svakog individualca da sebi poboljša materijalno stanje toliko je moćna da je sama, bez ikakve pomoći, ne samo sposobna odvesti društvo u bogatstvo i prosperitet, nego i nadvladati sto neumoljivih prepreka kojima su ljudski zakoni prečesto opterećeni."

"Nijedno društvo ne može biti blaženo i sretno ako je veći njegov dio siromašan i jadan."

Navedene rečenice jesu citati velikog ekonomiste i filozofa, osnivača moderne ekonomske misli, Škota Adama Smita. One oslikavaju srž liberalne ekonomske ideje prema kojoj su prosperitetna i bogata ona društva u kojima njihovi građani imaju puno pravo da slobodno raspolažu svojim idejama, radom i imovinom, odnosno u kojima država minimalno zadire u ekonomske odnose između ljudi, privredu pokreću sile slobodnog tržišta, a državna vlast, budući da sama ne stvara novu vrijednost, nego je isključivo troši, dužna je da obezbijedi jedino zaštitu života, bezbjednosti i privatne imovine svojih građana.

Uprkos brojnim teorijskim i, prije svega, ideološkim raspravama oko ovih tvrdnji, empirijski lako dokazive činjenice svjedoče koliko je veliki Adam Smit bio u pravu, odnosno koliko je ekonomski i opšti društveni prosperitet u korelaciji sa ekonomskim i svim drugim slobodama čovjeka. Tako, najprosperitetnije zemlje svijeta u kojima ljudi najviše zarađuju nisu Sjeverna Koreja, Kina ili Kuba, nego Hong Kong, Singapur, Švajcarska, Kanada, Australija. Kroz istoriju možemo da pratimo tu finu krivu koja nedvosmisleno pokazuje da što je u jednoj državi manje poreza i manje državnog intervencionizma i partokratije, a više vladavine prava, efikasnog pravosuđa i ekonomskih sloboda, to je u njoj životni standard građana i civilizacijski razvoj veći. 

Prema tome, recept najbogatijih, najuspješnijih i, ako hoćete, najdemokratskijih zemalja svijeta je veoma jasan: niske poreske i fiskalne stope uopšte, što manje državnog intervencionizma u ekonomiji i što više ekonomskih sloboda građana, njihove inicijative i slobodnog tržišta.

Zašto je sve ovo važno? Pa zato što ove teorijske i empirijske kategorije u svoj svojoj suštini jesu evropske. Nije sporno da su mnoge evropske države koristile i da koriste i dalje i drugačije metode razvoja, da mnoge imaju znatno više intervencionističku prirodu. No, niko pri zdravoj pameti ne može tvrditi da ima bilo čega antievropskog u protivljenju povećanju poreza, carina, akciza i bilo kojih drugih državnih nameta.

Upravo to već duže od godinu dana tvrdi šef delegacije Evropske unije u Bosni i Hercegovini, gospodin Lars-Gunar Vigemark. I ne samo da on to tvrdi, on sprovodi jednu sistemsku, agresivnu kampanju povećanja stopa akciza u BiH, koja je sve samo ne u skladu sa uobičajenim diplomatskim manirima, te koja puno više podsjeća na skupe lobističke akcije koje sprovode agencije specijalizovane za lobističke usluge. Gospodin Wigemark se usudio da sve one ljude u ovoj zemlji koji se protive povećanju akciza označi kao protivnike evropskog puta zemlje, a samo povećanje akciza je predstavio praktično kao jedan od primarnih uslova na putu BiH ka integraciji u EU.

Šta je na ovom mjestu veoma važno primjetiti? Prvo, moramo se vratiti na početak čitave priče kad je riječ o ulasku bilo koje evropske zemlje u Evropsku uniju. Na koji način se to postiže i koji su formalni uslovi da bi neka evropska zemlja postala članom EU? Odgovor na ovo pitanje daju tzv. „Kopenhagenški kriterijumi“, koji su usvojeni 1993. godine na samitu Evropskog savjeta u glavnom gradu Danske. Radi se o tri kriterijuma koja svaka zemlja koja želi pristupiti Uniji mora ispoštovati. To su: politički kriterijum, a koji se tiče vladavine prava, demokratije, poštovanja ljudskih prava i stabilnost institucija zemlje koja želi pristupiti; ekonomski kriterijum, koji znači da zemlja mora imati funkcionalnu tržišnu ekonomiju koja je sposobna izdržati konkurencijski pritisak; te na kraju, tzv. acquis communautaire, odnosno da zemlja mora preuzeti kompletno zakonodavstvo Evropske unije i uvrstiti ga u vlastito zakonodavstvo. Kada je u pitanju preuzimanje zakonodavstva, u trenutku aplikacije nije potrebno imati usvojeno kompletno zakonodavstvo, ali je potrebno da se na tom pitanju aktivno radi.

Dakle, jasno je da povećanje akciza apsolutno nigdje nije određeno kao uslov pristupanja bilo koje zemlje, pa tako ni BiH, Evropskoj uniji. Štaviše, u konkretnom slučaju Bosne i Hercegovine, povećanje akciza i bilo kojih drugih nameta građanima i privredi zemlje zapravo se može posmatrati, sa punim pravom, kao direktan udar na ekonomski kriterijum za pristupanje EU, jer povećanje akciza u BiH znači novi snažan napad na uspostavljanje funkcionalne tržišne ekonomije koja je sposobna da izdrži konkurencijski pritisak. Svako novo povećanje nameta u BiH, a kakvo jeste povećanje akciza, zapravo predstavlja kamen oko vrata ionako krhkoj ekonomiji zemlje i jedino doprinosi finansiranju ogromne administracije i obezbjeđenju za nove kredite koje zemlja uzima kako bi finansirala enormnu javnu potrošnju.

Šta smo do sad zaključili? Prvo, da povećanje akciza nije nikakav uslov za ulazak u Evropsku uniju, a na ovom mjestu treba naglasiti i da stope akciza na gorivo nisu jedinstvene niti u samoj EU, odnosno među njenim članicama, tako da je nemoguće tvrditi da je riječ o bilo kakvom zakonodavnom pravilu i stečevini Evropske unije kao takve. Drugo, da povećanje akciza u BiH zapravo predstavlja korak unazad u izgradnji funkcionalne ekonomije, a funkcionalna ekonomija zapravo jeste uslov za ulazak jedne države u EU. Treće, da će povećanje akciza jedino imati konkretan efekat na nastavak povećanja javne potrošnje u BiH, odnosno finansiranja postojeće partokratije, a što zapravo jeste najveći problem u čitavoj Bosni i Hercegovini i suštinski uzrok njene decenijske regresije, pada životnog standarda građana i njihove masovne emigracije iz zemlje, a pogotovo mladih.

Koje sljedeće pitanje trebamo da postavimo? Kakve su, uopšte, ekonomske reference gospodina Larsa-Gunara Vigemarka? Uz dužno uvažavanje, iz njegove zvanične biografije nije moguće utvrditi da je on bilo kad i bilo gdje radio u privredi, te da ima bilo kakva konkretna i efektivna ekonomska znanja koja mu mogu biti referenca da bilo kome drži slovo o ekonomiji i o tome šta je potrebno da ljudi žive bolje. Njegova čitava radna biografija se odnosi na isključivo političke funkcije, on nikad nije vodio ni najmanje kompanije, niti je u njima zarađivao za život, te ne zna kako je obezbijediti ljudima posao i plate, nije nikad platio korporacijski porez, nije nikad punio budžet, samo ga je trošio. Postavlja se razumno pitanje: sa kojim pravom je došao u našu zemlju da nastavlja sa praksom otimanja novca građana?

Ako je uvaženi gospodin Vigemark zaista želio da se bori za prosperitet i evropske vrijednosti u ovoj zemlji, on je do sad imao nebrojeno mnogo prilika za to. Da li se bilo kad usprotivio na konkretan i efektivan način sumanutoj praksi javnih nabavki u BiH? Da li je prekinuo svaki vid saradnje sa onim političkim faktorima koji su od javnih preduzeća i institucija u ovoj zemlji napravili poligone za partijska zapošljavanja i pranje novca? Da li je protiv tih, realnih i najvećih problema u zemlji, vodio ovako agresivnu kampanju kao što je to činio da bi građanima ove zemlje, koji su najsiromašniji u Evropi, uzeo još novca iz džepa? Odgovorite na to pitanje sami.

Lično sam najveći pristalica istinskih evropskih vrijednosti. Liberal kad je riječ o ekonomiji, konzervativac kad se radi o opštim društvenim i istorijskim trendovima, apsolutno sam uvjeren da ova zemlja i svi njeni građani očajnički trebaju istinsku demokratizaciju, modernizaciju i hvatanje priključka za civilizovanim svijetom u koji, svakako, ubrajam i većinu zemalja Evropske unije. Evropska ideja je i naša ideja. No, ako istinski želimo da damo šansu toj progresivnoj evropskoj ideji i praksi, onda prvo moramo da se riješimo svih tih lažnih kvazievropskih mesija koji su došli u našu zemlju bez dana radnog iskustva u privatnom sektoru, koji su samo naučili da troše tuđi novac i koji nam ovdje popuju kako mi trebamo da se ponašamo. Ima u ovoj zemlji sasvim dovoljno pismenog svijeta koji umije da pročita napisano, koji zna šta to zaista jesu uslovi za pristupanje Evropskoj uniji i koji znaju da budalaštine i nonsensi koje je gospodin Vigemark iznosio apsolutno ne predstavljaju prioritet ove zemlje i njenih građana. Jer, ideja je da pravimo ambijent da ljudima ostaje više novca, a ne manje.

Cijenim da je došlo vrijeme za novu generaciju ljudi u ovoj zemlji koja će imati hrabrost, znanje i lični integritet da se suprostavi urušavanju dostojanstva naših ljudi, ma od koga da takvi napadi dolazili. Mi moramo zbog sebe, a ne zbog drugih, da modernizujemo svoju zemlju, ali to nećemo učiniti tako što ćemo se ponižavati pred kojekakvim bjelosvjetskim bitangama koje su došle da ovdje zarađuju dnevnice i koje se tale sa našim decenijskim mangupima, nego tako što ćemo usvajati istinske evropske vrijednosti i prakse. To je jedini ispravan put za sve nas, a jedino pitanje jeste kad ćemo pokazati kičmu.

Prenošenje blogova i tekstova sa portala Frontal dozvoljeno je nakon isteka 48 časova od objave bloga ili uz pismeno odobrenje redakcije.