Manihejstvo predstavlja drevnu dualističku religiju zasnovanu na vjeri u postojanje dva osnovna načela-dobra i zla. U modernom kontekstu tog pojma sve pojave mogu da se podijele u te dvije osnovne grupe, dakle grupu dobru i grupu zlu. Dobra, po prirodi stvari, jeste ona u kojoj smo mi i naši prijatelji, naša grupa, dok je zla ona kojoj pripadaju naši neprijatelji. Manihejski pogled na svijet, sljedstveno, kategoriše ta osnovna isključivost, mi i oni, pri čemu su ti „oni“ neki drugačiji od nas koje, dakle, moramo da eliminišemo inače će oni da eliminišu nas. Moralno opravdanje tog imperativa uništenja leži u shvatanju da smo mi dobri, a da su oni zli.

Političku scenu u Republici Srpskoj trenutno karakteriše ta manihejska podjela na „nas“ i „njih“. Jedni su „izdajnici“ a drugi „patriote“, jedni su „kriminalci“ a drugi „borci protiv kriminala“. U demokratskom i pluralističkom društvu sasvim je normalna, dapače i poželjna, politička borba najrazličitijih društvenih grupa i interesa, no ta politička borba nema odlike borbe na život i smrt kao što je kod nas slučaj. Ako u jednom društvu politički blokovi koncipiraju maniheistički obrazac onda tu nema prostora za dijalog, sve se svodi na neprestano generisanje novih konfliktnih linija podjela. Konflikti se ne rješavaju kompromisom, nego stvaranjem novih konflikata. Društvo se dijeli po primitivnom političkom obrascu i, umjesto da bude nepresušan izvor novih i drugačijih ideja, ono se pretvara praktički u dvije ratoborne navijačke grupe. A znamo da navijačke grupe nisu pretjerano pametne.

Prateći esenciju političkih trvenja u Srpskoj u posljednje tri godine evidentno je da se ona sastoje u tome da jedni dokazuju da su ovi drugi izdajnici, dok se ovi drugi iz petnih žila upinju da dokažu da oni to nisu, a da su oni prvi, pored toga što su lažne patriote, još i kriminalci. No, šta uopšte znače ti pojmovi? O čemu je riječ? O kakvoj izdaji se radi? Šta se to tačno izdaje? Ko su ti kriminalci? Kad im je dokazana krivica? Osvrnimo se na nekoliko važnih detalja.

Da bi neko u Srpskoj bio izdajnik Srpske prethodno je potrebno da postoji jasno definisana nacionalna politika ili strategija Republike Srpske. Gdje je ta strategija napisana? Kad je sačinjena? Ko su njeni autori? Šta u njoj piše? Šta to, na prvom mjestu, može da bude nacionalna strategija? Državni interes, raison d'être’? Opozicija u Republici Srpskoj već godinama pokušava da dokaže da ona nije izdajnička. Pri tom, mnoge poteze vlasti u Srpskoj ona osuđuje kao populističke i zapravo štetne po interese Republike Srpske i njenih građana, a potom da bi dokazala svoje srpstvo počne da vrši još populističkije poteze i tako samu sebe nokautira.

Zbilja, šta je to nacionalni interes Srba u BiH, šta je to interes Republike Srpske i svih njenih građana a koji nisu svi Srbi? Zamislimo sad na trenutak da ne živimo tu gdje živimo. Nemamo istoriju kakvu imamo. Nema ratova, nema mržnji, nema destruktivne i tragične balkanske sudbine. Niko te specijalno ne mrzi i ne ugrožava. Imaš ne jedan, nego četiri dana republike budući da je stanje u zemlji dosadno pa se slavi nacionalni praznik u sva četiri godišnja doba da bi sama priroda potpomogla postavljanje najboljih mogućih koreografija. Prosto, tabula rasa. Šta je u takvoj situaciji nacionalni interes?

Nacionalni interes razumne nacije jeste da usvoji vrijednosti zbog kojih će drugi ljudi željeti da postanu dijelom tog sistema, a ne da insistira na vrijednostima zbog kojih će sa svima da se bude u sukobu. Ako je Republika Srpska zemlja u kojoj se striktno poštuje vladavina prava umjesto vladavine političkih veza, ako je u njoj privreda u korelaciji sa znanjem i trudom, a ne sa političkim vezama, ako se u njoj mladi školuju da bi inovirali sebe i sutra stvarali nove tehnologije a ne da bi stekli papir na osnovu kojeg će tražiti posao u državnoj službi (pogađate, uz pomoć političkih veza), ako se u njoj duhovnost ogleda u poštovanju sebe, Drugog i Drugačijeg i Prirode, a ne u vezama sa vjerskim vođama i mržnjom Drugog i Drugačijeg, dakle ako je njen sistem zasnovan na promociji znanja, rada, učenja, inoviranja, solidarnosti i otvorenosti ka drugačijim ljudima i drugačijim idejama, a ne na degradaciji tih vrijednosti, onda je Republika Srpska interesantna svakom normalnom čovjeku.

Baš zbog toga što trenutno u Srpskoj, Bosni i Hercegovini i ostatku bivše Jugoslavije ne vladaju te vrijednosti naši ljudi odlaze tamo gdje su iste afirmisane. Naši mladi ljudi odlaze u zemlje Zapada ne zato jer vole svi Zapad, nego zato jer se tamo može zaraditi novac i obezbijediti normalna egzistencija sebi i svojoj porodici bez da moraš imati neku vezu. Još važnije, odlaze jer  žele biti dijelom uspješnog i civilizovanog sistema.

Uspješan sistem je uspješan baš iz razloga što njeguje različitosti, što ih podržava, što ih afirmiše. Svaki totalitarni sistem u istoriji je propao ne zato što su sistemi prisile otpustili, nego zato što je jednoličnost ugušila ideje. Nije Sovjetski savez propao jer je KGB postao smotan, nego zato što su ljudi u Sovjetskom savezu prestali da razmišljaju svojom glavom. Svi su naučeni da razmišljaju samo glavom jednog čovjeka, pa kad njega boli glava onda svakog zaboli i njegova glava. Totalitarni sistem ne može da razvije normalne institucije, one budu samo formalnost i zato svaki totalitarni sistem upada u krizu i napose defragmentaciju onog trenutka kad se izgubi, makar i biološki, vođa oko kojeg je taj sistem bio zasnovan.

Vratimo se opet u Republiku Srpsku. Nemoguće je biti izdajnikom Republike Srpske budući da Srpska na prvom mjestu uopšte nema svoj definisan nacionalni program. Opozicija u Srpskoj je napravila ključnu grešku, i to i dalje nastavlja da čini, i zbog toga će doživjeti Vaterlo 2018. godine, zato što se cijelo vrijeme ubi da dokaže da nije izdajnička umjesto da vrijeme i energiju troši na definisanje strategije Republike Srpske. A ta strategija mora biti afirmativna i pozitivna, budući da vlast sjajno koristi svoju strategiju negacije. Vlast ima program da negira BiH, negira Zapad, negira kapitalizam, negira sve što je zgodno da se optuži za probleme ljudi u Republici Srpskoj. Koncept vlasti u Srpskoj je da sruši sve oko sebe, a da potom počne da razmišlja šta da u datim okolnostima čini sa Republikom Srpskom. Odnosno, u najkraćem, vlast pojma nema šta da radi sa Srpskom pa je odlučila da svoju politiku zasnuje na borbi protiv svih onih koji su protiv Srpske, a bogami i onih koji su protiv vlasti u Republici Srpskoj. To je solidna politička taktika, odlična kad se pogledaju rezultati na izborima, ali i dalje bez odgovora na pitanje šta činiti sa Republikom Srpskom, koje su to njene vrijednosti, koji su to njeni ciljevi, koji su to njeni interesi, kako sve to kad se definiše konačno i evaluirati. To vlast ne čini, a opozicija nije ni počela da o tome razmišlja.

Dio mlađih i pametnijih ljudi u strankama SzP mora da shvati dvije osnovne stvari. Prva, da je voz sa šansom da opozicija izvuče pouke iz brodoloma koji joj se desila prije nekoliko mjeseci prošao i da će vrijeme do početka sljedeće kampanje opozicioni lideri potrošiti na međusobna nadgornjavanja i pozicioniranja. Zbog toga će opozicija doživjeti apokalipsu 2018. godine. No, to ne treba da se shvati isuviše tragično. Nova opozicija mora postati svjesna svoje generacijske uloge da definiše afirmativan koncept Republike Srpske, da taj koncept postavi u pozitivnu korelaciju sa našim okruženjem, da kreira strateške interese Srpske, da zbiljski radi na civilizacijskom preporodu Srpske, da se maksimalno usredsrijedi na privredni oporavak zemlje, vladavinu prava i smanjenje tehnološkog gapa u odnosu na srednje razvijene zemlje, te da napose to predstavi građanima i zatraži njihovu podršku ne da bi srušili SNSD sa vlasti nego da bi gradili i unaprijeđivali Republiku Srpsku, učinili humanijim ambijent za život svih njenih građana i poslali pozitivnu poruku svima u Bosni i Hercegovini i cijeloj ovoj regiji da ideje mira, prosperiteta i saradnje i dalje imaju smisla i da se za njih vrijedi boriti.

Takva vizija Republike Srpske jeste nešto za šta se vrijedno boriti. U čemu je smisao boriti se protiv svih onih koji su protiv Republike Srpske? Šta imamo od toga da se borimo protiv Bakira Izetbegovića, ludaka koji Ivu Andrića porede sa Hitlerom a sebe nazivaju intelektualcima, protiv svih onih kojima dan počinje i završava sa pljuvanjem Srpske? Besmisleno je kreirati koncept Srpske koji će se sastojati u tome da se reaguje na takve ljude, jer ćemo se na kraju pretvoriti u odraz u ogledalu svojih neprijatelja.Dakle, jedini smislen odgovor je izgraditi autentičnu politiku, promovisati vrijednosti saradnje, tolerancije, sekularizma, vladavine prava i racionalizma, te takav koncept izgraditi u Srpskoj. Napraviti od nje moderno, bogato, tolerantno i prosperitetno društvo. Društvo koje ne gura prst u oko bilo kome. Društvo u kojem su poželjni svi uspješni i tolerantni Bošnjaci, Hrvati, Česi, Ukrajinci..ko god. Ako načinimo Srpsku takvom, onda će bakiri i ini, po prirodi stvari, iščeznuti. Normalni ljudi u Federaciji BiH će shvatiti da ih niko ne ugrožava, da niko ne prijeti, da je smisao u saradnji, zdravom takmičenju, regionalnom povezivanju, zajedničkom nastupanju prema većim tržištima. To treba da bude misija Republike Srpske.