U Republici Srpskoj česta je tema stvaranje famoznog trećeg puta, alternative blokovima predvođenih SNSD-om i SDS-om. Prije nekoliko godina mnogi su smatrali da je Srpska talac rovovske borbe dva oštro suprostavljena politička bloka, te da je njena nasušna potreba stvaranje jednog trećeg bloka, koji bi bio korektiv prema ova prva dva. Toliko je postala popularna ta teza da se na svakih nekoliko mjeseci osnivala nekakva partija koja je za sebe tvrdila da ima ekskluzivna autorska prava na kojekakvu alternativu, da predstavlja treći blok, da nije ni sa opozicijom ni sa vlašću. Upravo ta floskula „ni vlast ni opozicija“ jedna je od najbesmislenijih političkih poruka ikad, jer politička partija može biti sve i može ne biti sve, ali nikako ne može istovremeno ne biti ni vlast ni opozicija. Jer, stranka ili je na vlasti ili je u opoziciji. Nema između.

Tu se krio razlog i nastanka i neslavne propasti tog takozvanog „trećeg puta“ u Republici Srpskoj. Ljudi su prepoznali da su političari vidjeli taj međuprostor između SDS-a i SNSD-a, skupa sa njihovim pripatcima, kao značajan rezervoar glasova, odnosno da su u ogromnom i opravdanom nezadovoljstvu građana prema oba dominantna politička bloka ti `trećeputaši` vidjeli svoju veliku šansu da se verbalno proglase alternativom i jednima i drugima pa da će to biti dovoljno za ulazak u skupštinu. Rječju, mediji i analitičari su godinama govorili o nesposobnosti oba dominantna politička koncepta, građani nisu bili zadovoljni kako žive i zgađena im je politika, a `trećeputaši`, koliko god da ih je, vidjeli su u svemu tome šansu da otkinu svoje parče budžeta na takvoj postavci stvari.

Recimo, tamo negdje 2010. godine počela je najezda partijica koje su za sebe tvrdile da su posebna priča, koje su kritikovale i SNSD i SDS i koje su tvrdile da su suštinski drugačije od oba koncepta. Jedan od rodonačelnika takvog političkog talasa bio je Savez za demokratsku Srpsku Dragana Kalinića. Potpuno se na ovom mjestu distancirajući od onoga što je Kalinić docnije uradio (postao savjetnik Milorada Dodika), prisjetimo se tih prvih dana te stranke, odnosno načina kako je ona bila organizovana i političkog programa koji je kreirala. To je veoma važno jer su i svi ostali `trećeputaši` pratili isti koncept. Dakle, ta partija bila je zasnovana na sljedećim ključnim elementima:

- Snažno liderski ustrojena, sa vođom koji je godinama prethodno već bio u politici i koji nije ostvario ni više ni manje rezultata od kompletne političke strukture u Srpskoj u posljednjih dvadeset godina;

- Nepostojanje niti jedne tačke u programu koja bi bila drugačija od programa drugih stranaka (isto ono zalaganje za sve i svašta: i za poslodavce i za radnike, i za socijalnu i za tržišnu državu, i za manje poreza i za više davanja iz budžeta, uvijek čvrsto za vladavinu prava koja se ne bi primjenjivala na tu partiju, vazda priča o zaštiti Republike Srpske dok istu napuštaju mladi i dok je te iste partije najviše obesmišljavaju).

Dakle, razlog zašto niti jedna partija tog tzv. Trećeg puta nikad nije uspjela upravo je taj što su te partije bile u dlaku iste kao i dominantne političke partije, samo brojčano daleko manje od njih. Tu je čitav odgovor i to je razlog zašto je koncept drugog bloka, trećeg puta, alternative, kakogod, potrošen, kompromitovan i potpuno nepotreban.

Da li navedeno znači da je političko stanje u Republici Srpskoj zadovoljavajuće i da ništa ne treba mjenjati? Naravno da ne. No, stvari treba postaviti jasno na svoje mjeste kako bi se izbjegle nepotrebne a kobne greške pri definisanju nekog novog koncepta.

Naime, prvo što treba shvatiti jeste da u Srpskoj, uprkos oštroj političkoj borbi između blokova predvođenih SNSD-om i SDS-om, nema različitih političkih programa. Analizirajući programe SDS-a i SNSD-a, kao i svih ostalih stranaka u Srpskoj, uočava se da su to populističke stranke, zasnovane na smjesi narodnjaštva i socijaldemokratije. Ta smjesa je stara srpska politička tradicija, te su sve veće srpske stranke u posljednjih stotinu i trideset godina, od Pašićevih radikala preko srpskih komunista, do Miloševića, Karadžića, Tadića i Vučića, bile populističke, promovisale su uravnilovku, slavile su kult vođe, a narodu su prilazile kao stadu kojem je nasušno potreban dobar pastir koji bi ga vodio između ovozemaljskih Scila i Haribda. Taj koncept definisao je svojevremeno još Svetozar Marković, u kojeg se i danas kunu i srpski konzervativci i srpske socijaldemokrate, a što ne čudi jer je upravo on insistirao na tom ideološkom miksu nacionalizma i ljevice, hoteći da Srbi ostanu sačuvani od mrskog kapitalističkog Zapada i njegovih liberalnih vrijednosti tako što će ostati nevino zaostali, te će u trenutku opšte regresije Zapada da mu se pojave kao ona afrička plemena koja žive kao prije dvije hiljade godina i da mu (Zapadu) pokažu put izbavljenja. Ništa novo, uostalom, Svetozar Marković je samo pratio logiku ruskih ljevičara, poput Hercena, a cijela ta koncepcija, u krajnjem, jeste stara istočnjačka filozofija o mržnji prema tehnološkom napretku, individualizmu, kapitalizmu i modernizaciji.

Dakle, ako nema različitih političkih programa u Republici Srpskoj, a nema ih, onda je Srpskoj potreban drugačiji, odnosno novi politički koncept, a o čemu sam već pisao. Suština tog novog političkog koncepta jeste modernizacija Republike Srpske, odnosno njeno razvijanje u strateškoj dubini. Dakle, tehnološka modernizacija, uvođenje inovacija u ekonomiju, smanjenje ekonomske zaostalosti, moderna tržišna privreda zasnovana na privatnoj inicijativi slobodnih građana, razvoj demokratskih institucija, vladavina prava, politička stabilnost, ustavobraniteljstvo. Takva koncepcija Republike Srpske predstavlja viziju novog srpskog patriotizma, odnosno patriotizma koji se neće odlikovati na pukom guslanju izlizanih parola, koji neće biti zasnovan na mitu a sa rezultatima u vidu magle, koji neće biti baziran na negaciji drugih i strahu od drugih, nego koji će biti afirmativan, koji će biti pobjednički, koji će slaviti pobjede umjesto poraza, koji će shvatiti da je cilj da za 100 godina bude ovdje i Srba i Republike Srpske, u saradnji sa svima onima koji ovdje žive i koji prihvataju civilizacijske vrijednosti koje, konačno, prihvatamo i mi sami i na kojima Republika Srpska treba da bude zasnovana. Nama ne treba više patriotizam koji nam dirljivo i junački pjeva dok nestajemo, ne treba nam lirika morbidnosti, treba nam racionalan i zdrav koncept koji u saradnji sa svijetom vidi šansu, a ne opasnost i koji želi pozitivno da se takmiči sa tim svijetom. To je Srbin 21. vijeka, to je Srpska 21. vijeka.

Sljedeća, vrlo važna tačka. Novi politički koncept traži političku organizaciju koja se neće bazirati na gore opisanim floskulama trećeg puta, alternative, `ni vlast ni opozicija`. Naprotiv, ta politička organizacija mora jasno za sebe da kaže da je u postojećim političkim odnosima jasna opozicija, i to zato jer ne vrši vlast. Njen cilj mora da bude ne da uđe u tamo neke parlamente da bi se dohvatila budžeta, ne da bude stranka bez koje dva bloka ne mogu formirati vlast (a što je vlažni san svakog od `trećeputaša`), nego stranka koja nastupa sa jasno proklamovanom porukom da je njen isključivi cilj pobjeda na izborima i osvajanje vlasti ne da bi se koaliralo sa nekim i bilo u foteljama, nego da bi se realizovao njen politički koncept moderne Republike Srpske. Dakle, cilj je vlast da se ispuni politički program. Tačka.

Sljedstveno, takva politička organizacija nije treći put, nije alternativa, nije ništa takvo bezlično i neodređeno. Ona je najveći politički rival svim današnjim strankama, ona je taj prijeko potrebni drugi i drugačiji put od postojećeg. Ona ne smije da se krije i da se ušuškava floskulama („mi nismo ni sa jednima ni sa drugima, mi smo između, mi smo fini i divni“). Ne, ona je taj drugi, ona je rival i ona želi da sve ostale pobijedi kako bi pobijedio njen politički projekat. Tačka. Nema danas prvog i drugog u Republici Srpskoj, svi su jedno i zato je ljudima svejedno, zato su im svi isti, zato nema veze ko će koga da pobijedi na izborima. Ne možeš isfingirati nešto drugačije, budi nešto drugačije. To se ne nudi, to ili jesi ili nisi.

Oštro političko-programski konfrontirana sa drugim strankama, politička organizacija čiji je program modernizacija Republike Srpske nije u sukobu sa drugim mišljenjima i ljudima. Politički neistomišljenici joj nisu neprijatelji. Ona napušta koncept personalnih sukoba, nisu sporni članovi i funkcioneri SDS, SNSD, PDP, DNS ili bilo koga samo zato što su u tim partijama, a zbog čega su oni trenutno jedni drugima sporni i zbog čega im je sporan svako ko ne prihvata njihov način razmišljanja. Razmišljaj kako hoćeš, tvoja stvar, sve dok ne diraš pravo drugog da isto to radi.

Takva politička organizacija, čiji je program modernizacija Republike Srpske, nema ustaljenu unutrašnju organizaciju, decenijskog predsjednika i okoštala predsjedništva, glavne odbore i slične džidža midže koje služe da uđete u neki krug koji se sladi budžetom. Ona ima svog premijerskog kandidata. Nema skrivanja, nema prevare, ona nudi čovjeka koji je izabrao svoj tim ljudi da vodi Republiku Srpsku. Ne neki organi, ne kolegijumi organa više stranaka, ne potom vlade u sjenci-to je čovjek za premijera te stranke, njegov tim nije u sjeni nego je bogami itekako na suncu i jasno prezentuje građanima svoj politički koncept. Ako dobije podršku na izborima taj čovjek vodi vladu. Nema kalkulisanja i koalicionih dogovora koji obesmišljavaju podršku građana koji su dali podršku tom programu. A ako, pak, taj lider-kandidat za premijera nema podršku građana, onda on mora ponovo tražiti povjerenje svih članova svoje političke organizacije ili mora prepustiti mjesto nekom drugom. Kao kod demokrata i republikanaca u Americi: kandidati traže podršku birača, vode svoje kampanje, imaju svoja mišljenja. Pobjednički kandidat organizacije potom ide na izbore i traži podršku građana za punu pobjedu na izborima, ne za par procenata i mandata da bi sa njima trgovao. Dakle, riječ je o jasnim porukama, jasnim liderima, jasnom cilju. Ništa djelimično, ništa kalkulantski.

Takva politička organizacija bi bila nešto svježe i nešto novo, ne zato što bi njeni lideri i članovi tako rekli, nego zato što nema nikog sličnog danas na političkoj sceni Republike Srpske. Veoma jednostavno. Ne treba ti tu marketing i ponavljanje fraza, to jeste objektivno tako. Ona može da se oformi ili ne oformi, može da doživi debakl na izborima, može da ostane pusti san narednih pedeset godina. Ali, to i dalje ne mjenja činjenicu da bez modernizacije Republika Srpska neće imati više od 400.000 ljudi za pedeset godina i da ćemo kao narod da nestanemo sa ovih prostora.

Dakle, izbor je jasan.