Vlada Republike Srpske je dana 30.05.2016. godine na 13. posebnoj sjednici usvojila Odluku o izmjeni Odluke o primjeni odredaba Opšteg kolektivnog ugovora kojom je produžila primjenu odredaba Opšteg kolektivnog ugovora iz 2010. godine do 30.06.2010. godine. Da podsjetimo, Odluka o primjeni odredaba Opšteg kolektivnog ugovora usvojena dana 28.04.2016. godine i objavljena u Službenom glasniku Republike Srpske br. 35/16, glasi:
„I
Odredbe Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik Republike Srpske“, br. 40/10) primjenjivaće se do 30.05.2016. godine.
II
Ova Odluka stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srpske“, a primjenjivaće se od 21. aprila 2016. godine“.
Odluku je potpisala predsjednica Vlade Republike Srpske gđa Željka Cvijanović.
Kuriozitetna je obrnuta proporcionalnost količine teksta, odnosno slova u predmetnoj Odluci i intenziteta neustavnosti i nezakonitosti iste. O čemu se radi?
Novi Zakon o radu Republike Srpske, objavljen u „Službenom glasniku Republike Srpske“ dana 12. januara 2016. godine i koji je stupio na snagu 20. januara tekuće godine, u članu 269. st. 2. navodi da će se odredbe Opšteg i posebnih kolektivnih ugovora koje su na snazi na dan stupanja na snagu tog zakona i koje nisu u suprotnosti sa tim zakonom primjenjivati do zaključivanja kolektivnih ugovora u skladu sa novim Zakonom o radu, a najduže tri mjeseca od dana stupanja na snagu novog ZOR, odnosno do 20. aprila 2016. godine. Dakle, Zakon o radu, predložen od strane Vlade Republike Srpske i usvojen u Narodnoj skupštini Republike Srpske, jasno i nedvosmisleno precizira da Opšti kolektivni ugovor koji je zaključen 2010. godine važi najduže do 20. aprila 2016. godine.
U samom predmetnom Opštem kolektivnom ugovoru u članu 61. st. 1. navedeno je vrijeme važenja tog akta: „ovaj kolektivni ugovor zaključuje se na vrijeme do stupanja na snagu novog zakona o radu“. Dakle, sam Opšti kolektivni ugovor je vremenski ograničio svoje sopstveno trajanje, i to do trenutka usvajanja novog Zakona o radu. Taj kolektivni ugovor potpisali su Milorad Dodik, predsjednik Vlade Republike Srpske, Ranka Mišić, predsjednica Saveza sindikata Republike Srpske, te Ranko Milić, predsjednik Unije udruženja poslodavaca Republike Srpske. Svojim slobodnim i svojeručno potpisanim izjavama volje te ugovorne strane saglasno su odredile i važenje Opšteg kolektivnog ugovora. I to sve je kristalno jasno.
Prema tome, nesporno je da je predmetni Opšti kolektivni ugovor prestao da važi zaključno sa 20.04.2016. godine. Kako je, stoga, moguće da Vlada Republike Srpske svojom odlukom produži važenje odredaba Opšteg kolektivnog ugovora koji više ne važi? Dakako, pravno to nije moguće, dapače-neustavno je. Evo i zbog čega.
Član 240. st. 1. Zakona o radu predviđa da opšti kolektivni ugovor zaključuju Vlada Republike Srpske, reprezentativno udruženje poslodavaca i reprezentativni sindikat, osnovani za teritoriju Republike. Dakle, činjenica je da zakon nedvosmisleno predviđa da je opšti kolektivni ugovor-UGOVOR koji zaključuju tri ravnopravne strane, kao i u svakom drugom ugovoru. Prema tome, ne možete nametati nikome sadržaj tog ugovora, ne možete ga prisiljavati da isti prihvati ili ne prihvati-sve to ne samo da je etički i civilizacijski sporno, već je i pravno nedopušteno. Pogotovo ne možete donijeti jednostranu odluku o nametanju pravnih normi koje bi trebao da predviđa OKU. A Vlada Republike Srpske je uradila upravo to: ona nije mogla da usvoji novi OKU, pa je odlučila da produži primjenu odredbi Opšteg kolektivnog ugovora koji je sam za sebe predvidio da prestaje da važi donošenjem novog zakona o radu, a sam novi ZOR je predvidio da Opšti kolektivni ugovor prestaje da važi 20.04.2016. godine. Dakle, Vlada RS je postupila suprotno sada već bivšem Opštem kolektivnom ugovoru, a čime je prekršila sadržaj tog akta sa čijom sadržinom se saglasio tada predsjednik vlade g. Dodik, kao što je prekršila i novi Zakon o radu koji je bukvalno nametnula Narodnoj skupštini i koji je ova, potom, usvojila. Sljedstveno, vlada je time prekršila i član 45. st. 1. Ustava Republike Srpske koji precizira da je svako dužan da se pridržava zakona i Ustava, kao i član 108. st. 2. Ustava koji navodi da propisi i drugi opšti akti moraju biti u saglasnosti sa zakonom. Gore citirana odluka vlade je sve samo ne u saglasju sa Zakonom o radu, jer produžava važenje odredaba OKU za koje ZOR eksplicitno predviđa da prestaju da važe zaključno sa 20.04.2016. godine.
Na opisani način vlada se stavila iznad zakona, odnosno iznad Narodne skupštine Republike Srpske, ali i iznad socijalnih partnera, odnosno saugovarača u kolektivnom ugovoru-reprezentativnih udruženja poslodavaca i sindikata. Vlada je time direktno uzurpirala svoja ustavna ovlašćenja, odnosno prekršila je član 69. Ustava RS koji predviđa da se državna vlast u Srpskoj organizuje na principu podjele vlasti, pri čemu zakonodavna vlast pripada skupštini, izvršna vladi, a sudska sudovima. I na sve to, kao šlag na ovoj anti-ustav torti, vlada je prekršila i član 110. Ustava RS koji u stavu jedan predviđa da zakoni, drugi propisi i opšti akti ne mogu imati povratno dejstvo, dok u stavu 2. ističe da se samo zakonom može odrediti da pojedine njegove odredbe, ako to zahtjeva opšti interes utvrđen u postupku donošenja zakona, imaju povratno dejstvo.Dakle, samo se zakonom može utvrditi da pojedine njegove odredbe mogu imati povratno dejstvo, i to u limitiranom broju slučajeva (izuzetak, a ne pravilo), ali to se ne može utvrditi pravnim aktima niže pravne snage, poput odluka vlade! A vlada je svojom predmetnom odlukom od 28.04.2016. godine učinila upravo to: njenu primjenu je propisala tačno devet dana ranije od dana njenog donošenja.
Summa summarum, predmetna odluka vlade o primjeni odredaba OKU ne samo da je neustavna u pogledu sadržaja koji pledira da uređuje, a to je nešto što jedino opšti kolektivni ugovor može da uređuje, nego je i formalno neustavna jer ima povratno dejstvo koje, prema važećem Ustavu RS, nikako ne može da ima.
I još nešto. Budući da je opšti kolektivni ugovor, ipak, ugovor, na njega se u određenom stepeni primjenjuju i odredbe Zakona o obligacionim odnosima, koji sam kaže u članu 25. st. 1. da se odredbe Zakona o obligacionim odnosima koje se odnose na ugovore primjenjuju se na sve vrste ugovora, osim ako za ugovore u privredi nije izričito drukčije određeno. Član 10. ZOO predviđa jedno od „svetih prava“ našeg pravnog poretka, jedno od civilizacijskih dostignuća koje smo, valjda, kao društvo i ljudi prihvatili, a to je načelo autonomije volje koje je u ZOO lijepo sročeno na način da su strane u obligacionim odnosima slobodne, u granicama prinudnih propisa, javnog poretka i dobrih običaja, da svoje odnose urede po svojoj volji. Član 11. ZOO dalje nadopunjuje to pravno načelo i navodi da su strane u ugovornom odnosu ravnopravne. Dakle, ugovorne strane u ravnopravne i niko ne može da ih silom natjera da nešto učine ili ne učine, prihvate ili ne prihvate. Ukoliko bi ugovor bio zaključen pod ozbiljnom prijetnjom ili prisilom, takav ugovor bi imao ozbiljne pravne nedostatke čije manjkavosti bi, konsekventno, dovele do poništenja takvog ugovora.
Dakle, vlada se uputila u rabotu koja nema bilo kakve veze niti sa Ustavom RS, niti sa Zakonom o radu, niti sa opštim kolektivnim ugovorom. Bilo bi lijepo i pohvalno da se stvari vrate u tokove zakona i ustava, da vlada prestane sa indukovanjem stanja pravne neizvjesnosti i pravnog nasilja, te da svojim sopstvenim ponašanjem pokaže da joj je stalo do pravnog poretka ove zemlje.
A ako to ne učini vlada, obaveza je preostala dva stupa državne vlasti u Srpskoj-Narodne skupštine i sudova (konkretno-Ustavnog suda), da vladu vrati na put ustavnosti.
Do tad, od suštinske važnosti bi bilo da pošteni i zdravi poslodavci uspostave korektne i transparentne odnose sa isto takvim radnicima. Te dvije kategorije građana danas su najugroženije u Srpskoj jer su žrtve pravnog, ekonomskog i civilizacijskog nasilja nekompetentnog dijela izvršne vlasti u ovoj zemlji. Te dvije strane ne smiju da se gledaju preko nišana, nego da u normalnom i slobodnom dijalogu pronađu rješenja koja će istinski značiti promociju poslovnog ambijenta, vladavine prava i, sljedstveno, porast ekonomsko-socijalnog statusa svakog građanina Republike Srpske koji želi da svojim marljivim radom obezbijedi normalnu egzistenciju sebi i svojoj porodici.