O ovom zaista neobičnom detalju, ali i istorijskoj vrednosti groblja na Bjelušinama govorio je mostarski parohom Radivoj Krulj.

- Groblje je nastalo kad i grad Mostar koji nije značajno ni postojao do dolaska osmanskih osvajača. Kad su Osmanlije osvojile Hercegovinu 1482. godine Blagaj koji je bio centar i glavni grad Hercegovine gubi na važnosti i od tog perioda se počinje razvijati Mostar. Mostar je osnovao velmoža hercega Stjepana Kosače, Radin ili Radivoje 1454. godine, a prvi popis stanovništva su napravili Turci. Oni navode da je po njihovom dolasku u Mostaru živelo 19 domaćinstava i jedan neženja. Groblje na Bjelušinama datira iz tog perioda - kaže paroh Krulj.

Jedan sačuvani grob datira iz 1499. godine, znatan broj ih je iz 16. veka, solidan broj iz 17., a najviše ih je iz 18. veka i nešto manje iz 19. jer je tada formirano groblje oko Stare crkve.

- Uvek se krstače, odnosno grobovi, okreću u pravcu istok-zapad, a na ovom groblju su okrenuti suprotno, sever-jug. Nemam nijedan verodostojan dokument zašto je to tako, osim dva predanja. Jedno govori da turski osvajači nisu želeli da se iz grada, kada se gleda prema istoku i brdu, vidi znak krsta. Kad pogledate to zaista tako dođe i zvuči logično - priča Krulj.

Drugo predanje govori da su krstače okretane prema staroj crkvi koja je izgrađena 1630. godine, ali je prva teorija nekako više prihvaćena.

- To je dosta redak fenomen, na našim prostorima, ali i šire nisam čuo da su igde ljudi sahranjivani ovako, kao što vidite na drugim okolnim grobljima. To groblje nosi naziv i Pašinovac, što se može dovesti u vezu s nekim od paša koji je imao taj zahtev da se grobovi okreću suprotno od običaja - ističe paroh Krulj.

Krstače su i danas u solidnom stanju, za što se posebno može zahvaliti čuvenom istoričaru umetnosti Radomiru Staniću koji je mostarski zet.

- Stanić je šezdesetih godina živio u Mostaru i zanimao se za taj lokalitet te je napravio bukvalno fotografiju svake krstače. Osim toga, on je detaljno opisao i pročitao šta piše na krstači. Uskoro iz štampe izlazi monografija Starog groblja u Mostaru, koje se sastoji od dve grobljanske celine, ove o kojoj pričamo - Pašinovac i one izdvojene koja nosi naziv Bjelušine - kaže Krulj.

Ovo vredno groblje ugrožava erozija tla, potok Dronjo ili Suhodolina koji rubni deo groblja pretvara u klizište, pa se u zemlji mogu pronaći kosti umrlih. Krulj govori da je aktivno nekoliko projekata koji bi trebali sačuvati i revitalizovati ovaj spomenik.

Izvor: blic