Zato i pišemo toliko i o abortusu, i o ženama u nauci i legislativama i o odnosu različitih dijelova političkog spektra prema nauci i finansiranju nauke. I ne možemo da ne progovorimo i o ovoj temi – femicid – jer dolazi u paketu sa svim tim. Moralni je imperativ da govorimo, vičemo, upozoravamo i borimo se protiv ovoga te se borimo za dostojanstvo, bolje obrazovanje i bolji, sigurniji život svake pojednike i pojedinca.

Hrvatska je postala najnovija u nizu zemalja koja je ubistvo žena zbog njihovog pola – femicid, proglasila posebnim krivičnim djelom. U nekim zemljama se još uvijek izbjegava femicid uvesti kao poseban zločin iz “straha od rodne ideologije”. Ovo onemogućava ili barem usporava sistemsku zaštitu žena i djevojčica od nasilja. Zašto je toliko važno da se ubistvo žena označi kao specifičan zločin?

Femicid je specifičan oblik rodno zasnovanog nasilja koji podrazumijeva ubistvo žena zbog njihovog pola. Ovaj termin se koristi da bi se ukazalo na sistemsku i strukturalnu prirodu nasilja koje žene trpe u društvima gde su rodne nejednakosti duboko ukorijenjene. Femicid može uključivati različite oblike nasilja, poput nasilja u porodici, ubistava iz “časti”, serijska ubistva usmjerena protiv žena i nasilje povezano sa trgovinom ljudima. Kroz prepoznavanje i istraživanje femicida, teži se razumjeti i adresirati dublje društvene i kulturne uzroke ovog oblika nasilja, kako bi se razvile efikasnije strategije prevencije i zaštite žena.

“Femicid je pojam koji je skovan da bi se ukazalo na problem porasta ubistava žena zato što su žene. Kao pojam nije prepoznat u Istanbulskoj konvenciji, odnosno Bosna i Hercegovina nije obavezna da ga tako formuliše u zakonima. Činjenica je da naši krivični zakoni već predviđaju dugotrajne kazne zatvora za teško ubistvo koje je počinjeno iz mržnje, niskih pobuda i ubistvo osobe koja je bila žrtva nasilja u porodici. Upravo se na to pozivaju protivnici definisanja femicida kao posebnog krivičnog djela. Međutim, nevladine organizacije ipak zagovaraju da se femicid posebno definiše upravo jer simbolizuje i volju zakonodavca da pokaže razumijevanje i svjesnost o ovom problemu i uzrocima koji ne pogađa na ovaj način ni jednu drugu kategoriju stanovništva”, kazala je za Nauka govori Amina Dizdar, koordinatorica programa u Sarajevskom otvorenom centru (SOC).

Desetine hiljada žena svake godine bivaju ubijene širom svijeta samo zato što su žene. Podaci Ujedinjenih nacija pokazuju da, u prosjeku, pet žena ili djevojčica biva ubijeno svakog sata od strane nekoga iz njihove vlastite porodice. Područje Latinske Amerike i Kariba imaju jednu od najviših stopa femicida u svijetu, posebno Meksiko i Brazil.

Od kada je UN 2013. godine usvojio rezoluciju 68/191, kojom se pozivaju nacije da preduzmu mjere protiv rodno zasnovanog ubijanja žena i djevojčica, mnoge zemlje sa visokim prihodima su uvele zakone o femicidu.

Godine 2022, Kipar je uveo femicid u krivični zakonik kao posebno krivično djelo i proglasio rodno zasnovana ubistva otežavajućom okolnošću prilikom izricanja kazni. Te iste godine, femicid je uveden i u krivični zakonik Malte. Sada se može smatrati motivom za krivično djelo ubistva, i u takvim slučajevima, sudija može razmatrati najstrožu kaznu – doživotni zatvor.

Hrvatska je najnovija zemlja koja je usvojila poseban zakon o femicidu, čineći ga zasebnim krivičnim delom koje se kažnjava zatvorskom kaznom od deset godina ili više. Međutim, s jačanjem ekstremno desničarskih pokreta i ulaskom Domovinskog pokreta u vladu, postoji opasnost i za ovaj napredak u Hrvatskoj.

Prema podacima Agencije za statistiku[1] najveći broj žrtava ubistava su muškarci, ali ista statistika pokazuje da su muškarci u najvećem procentu i počinitelji nasilja. Glavna razlika je u motivu – žene se ubijaju zato što su žene, dok muškarci nisu žrtve ubistava zbog svog spola, već su razlozi druge prirode (napadi kriminalaca, obračuni kriminalnih organizacija itd). I upravo zato nam je potreban femicid kao posebno krivično djelo.

U Rebublici Srpskoj se javila žestoka opozicija uvođenju pojma femicida i zakona o femicidu, pod tvrdnjom da se na taj način “uvode na mala vrata rodne ideologije”. Taj opsesivni strah od roda, različtih načina izražavanja roda upravo je karakteristika izrazito konzervativnih krugova.

“U Republici Srpskoj je povučen Nacrt Zakona o zaštiti od nasilja u porodici RS zbog reakcije velikog broja radikalnih organizacija koje šire dezinformacije da se na taj način ne pruža zaštita ženama, već legalizuje pedofilija i uvodi rodna ideologija. Krivični zakon FBiH još uvijek nije izmijenjen, a prema ranijim izjavama ministra pravde FBiH, vrlo vjerovatno da femicid neće biti ni definisan kao posebno krivično djelo. Brčko distrikt BiH je nedavno izmijenio Krivični zakon koji je trenutno u najvećoj mjeri usklađen s Istanbulskom konvencijom, ali također ne predviđa femicid kao zasebno krivično djelo”, objasnila je Dizdar.

I dok je zakonska klasifikacija ubistva žena i jasno nazivanje ovakvih zločina femicidom potrebna, nije i dovoljna. Većinu ovakvih zločina počini muž ili partner, ali nisu svi femicidi takvi te stoga ostaju nevidljivi i pogrešno klasificirani. Ratni zločini su često usmjereni baš na žene i djevojčice, od silovanja, silovanja u cilju prenošenja HIV – kao u Ruandi, do samih ubistava, kao vida reproduktivnog osakaćivanja neprijatatelja.

Ako se femicidom okarakterišu samo ona ubistva nastala od partnera, onda mnogi drugi slučajevi ubistava i zločina prema ženama i djevojčicama ostaju neprijavljeni.

Problem nedovoljnog prijavljivanja i nevidljivosti femicida se dešava i kao dio štetnih praksi poput ženskog genitalnog sakaćenja, zločina iz mržnje povezanih sa seksualnom orijentacijom, ubijanja domorodačkih žena ili povezanosti sa bandama i drugim oblicima organizovanog kriminala.

“BiH nije obavezna da integriše pojam femicida, ali bi to bilo poželjno zbog sve većeg broja ubistava žena koje su žrtve ili nasilja u porodici ili su ubijene zbog niskih pobuda jer se na taj način pokazuje politička volja da se preduzmu sve neophodne mjere za pružanje zaštite žrtvama nasilja i šalje poruka da je ono neprihvatljivo.”

Potrebna je i proširena definicija femicida, koja bi uključivala femicide koje počine osobe na osnovu odnosa povjerenja, prijateljstva, autoriteta ili moći. Time se omogućava kažnjavanje zločina protiv žena čak i ako ne postoji “romantična” veza između počinioca i žrtve.

Reference:

1. Žene i muškarci, 2023, Agencija za statistiku BiH, Nasilje prema spolu, stranica38,https://bhas.gov.ba/data/Publikacije/Bilteni/2024/FAM_00_2023_TB_1_

 

Izvor: naukagovori.ba