“Naši preci su bili energetski i ekonomski samodovoljni. Njive su orali pomoću konja, imali su stoku, krave, kokoške…Grijali su se na drva, koja su nalazili u šumi. Kasnije su imali i struju, ali im je bila potrebna minimalno, samo za osvjetljenje,” priča Milan Kazda, načelnik opštine Knježice, kako je dobio ideju koja se rodila u njegovoj glavi. 

(Milan Kazda, načelnik opštine Knježice)

“Znali smo da ne možemo da živimo tako kako su živjeli naši preci, a ni ne želimo, kao i da će energija ubuduće biti jedan od najvećih problema i da će biti skupa,” objašnjava Kazda. I tako se rodila ideja koja je proslavila njegovu opštinu.  

Prije nego što se to dogodilo, ništa nije nagovještavalo da bi Knježice mogle da se razlikuju od drugih opština. U maloj opštini na istoku sjeveročeškog okruga prije 1989. godine svi odrasli su radili u lokalnoj JZD (Jedinstvenoj zemljoradničkoj zadruzi), koja je, kao i na drugim mjestima, nastala poslije 1948. godine u cilju stvaranja što većih obradivih njiva. Poslije revolucije 1989. godine zadruga se raspala. 

“Prije revolucije svi su zajedno radili u zadruzi, malo ko je išao da radi van opštine,” prisjeća se svjedok Eva Brzakova, koja u Knježicama živi od svoje udaje već preko četrdeset godina. “A onda se odjednom sve okrenulo. Svi su počeli da idu nekuda, samo izuzetno bi neko ostao da radi ovde. To je promijenilo i odnose među ljudima, prestali smo da budemo zajednica, svako je počeo da ide sam za sebe”, opisuje Brzakova posljedice ekonomske transformacije na međuljudske odnose u selu. “Sad to počinje malo da se popravlja, organizuju se zajedničke akcije i ljudi učestvuju u njima, mlađa generacija provodi više vremena zajedno”, vidi Brzakova nadu u budućnost. 

Ona sama mnogo i rado priča s ljudima, vodi, naime u Knježicama prodavnicu tekstila i prodaje u njoj. Taj posao joj predstavlja zadovoljstvo. Već je u penziji i to radi samo zbog užitka. Skratila je radno vrijeme da se ne umara u starosti, ali ne može da zamisli da ne radi uopšte. U opštini se živi dobro i  zbog toga što je tu već nekoliko izbornih perioda dobar načelnik opštine.”Stvarno je sjajan načelnik opštine, ugađa u svemu, radi šta može da bi se u opštini dobro živjelo,” hvali aktivna penzionerka preduzetnica načelnika Milana Kazdu. 

Načelnik opštine je uvijek vodio računa o zaštiti životne sredine, isto kao i o međuljudskim odnosima. Opština se od dvijehiljaditih godina uređuje na redovnim radnim akcijama, tokom kojih su njeni stanovnici u okolini zasadili hiljade mladih sadnica drveća. I lokalno lovačko društvo je aktivno i takođe organizuje sadnju drveća u okolnim remizama. Zbog kolektivizacije pedesetih godina češkom pejzažu osjetno nedostaju remize. Zajedno sa jakim vremenskim fluktuacijama, kada se smjenjuju velike suše s naknadnim obilnim kišama, njihov nedostatak povećava opasnost od poplava. Osim zajedničkog rada na poboljšanju okoline Knježičani organizuju redovne zabave, a takođe zajedno idu na duge biciklističke izlete.

Dvijehiljaditih godina češka država je opštinama čije se stanovništo uglavnom grijalo na ugalj nudila velikodušne državne donacije za gasifikaciju opštine. Predstavnici Knježica su donacije odbili. Zahvaljujući tome nije im se dogodilo kao u nekim opštinama gdje su morali da vraćaju donacije jer nisu uspjeli da ubijede dovoljan broj ljudi da se priključe na gasovod. Cijena gasa je stalno rasla i ljudi su se bojali da je to za njih prilično skupo. Umjesto priključenja na gas načelnik opštine Knježice je smislio da njihova opština proizvodi biogas od ekskremenata, da bi bila energetski nezavisna. 

"Imali smo strah od gasa jer na njegovu cijenu ne možemo da utičemo", napominje načelnik opštine. Istovremeno mu je bilo jasno da ljudi neće više moći da se griju na ugalj i drva, jer dio stanovnika opštine putuju na posao u druga mesta. A vraćati se uveče u hladnu kuću i zagrijevati je naporno. Zato mu je palo na pamet da iskoristi kao gorivo ljudski i životinjski izmet. Time će riješiti dva problema jednim udarcem. Sadržaj septičkih jama je naime još jedan problem sela, kom nedostaje, kako kanalizacija, tako i postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. Na ideju za konstrukciju biogoriva došao je upravo iz želje da se vrati na samodovoljnost, kakva je nekada na selu bila uobičajena. Opština tako u današnje vrijeme sama proizvodi energiju za grijanje i struju, reciklira otpad, isporučuje đubrivo lokalnim farmerima, a razmatra i uvođenje regionalne valute. Nedavno je dobila titulu Prva energetski nezavisna opština u Češkoj. Za izgradnju postrojenja za biogorivo bile su joj potrebne donacija, jer sama to finansijski nije mogla da učini. Zahvaljujući evropskim fondovima i donacijama češke države san je mogao da se ostvari. “Znali smo, da će donacije jednom prestati, zato smo htjeli da ih iskoristimo za to da ubuduće budemo samodovoljni,” kaže  Kazda. 

U današnje vrijeme dio ljudi radi van opštine. Neki putuju u fabriku automobila u Kolinu. Nasuprot situaciji iz devedesetih godina, kada su, poslije revolucije, skoro svi ljudi radili izvan, sad se to poboljšalo. “Pet ljudi radi na našem projektu kotlarnica, kada smo razrađivali cijelu tu ideju, još uvijek je bila relativno velika nezaposlenost i tako smo naravno razmišljali o tome da, ako nešto tako budemo gradili i koristili, moći ćemo tu da zaposlimo više ljudi iz sela”, objašnjava načelnik opštine. “Imamo i male privrednike. Osim prodavnice tekstila i prehrambenih proizvoda, imamo i lokalnu pekaru, kafanu i tri automehaničarske radnje. Osam ljudi radi u poljoprivredi. Trudili smo se da podržimo male privrednike metodičkim vođenjem, i da im pomažemo da dobiju donacije”, objašnjava načelnik to što je u tako maloj opštini toliko preduzetnika. 

Jedan od automehaničara, Josef Nosek, živi i radi preko puta opštinske kancelarije, gde živi na imanju koje je naslijedio od predaka. U prošlosti je studirao u gradu, ali se vratio u selo i počeo da radi. Osim što ima automehaničarsku radnju, gaji i pčele i brzorastuće drveće na svom imanju. “Ponosan sam na to što ovdje radi Kazda,” kaže Nosek. Kad to uporedim sa drugim opštinama, gdje sa velikom pompom izgrade sto metara trotoara, vidim koliko mnogo se on trudi. Sve se popravlja, ulaže se u razvoj sela, ima šta da se vidi,” kaže Nosek. “Jedna od mojih mušterija je neki inženjer iz Praga i on mi je savjetovao da bih mogao da gajim brzorastuću topolu,” objašnjava Nosek. “Još uvijek sam na početku i ne znam koliko će biti profitabilno, ali čini se da ću i ja biti energetski samodovoljan,” smije se Nosek. Plantaža, uz pomoć iverja može da zamijeni dio energije. “Dobio sam ideju kada je naša opština u toj mjeri riješila energetsku samodovoljnost,” prisjeća se Nosek svoje ideje. “U svakom slučaju ovdje sam srećan i volim što živim na selu, uopšte ne mogu da zamislim da živim u gradu i da sam potpuno zavistan od energije koju moram da plaćam,” kaže Nosek. “A takođe volim što je naš gospodin načelnik tako mudar i koristi to za napredak cijele opštine.” Prema Noseku njihov predsednik se stara  o dobrobiti opštine. A to treba da se zna. Ne bih volio živim nigdje drugdje,” zaključuje Nosek. 

Frontal