Tema nedelje
1. mart u BiH: Kako ga posmatramo nakon 25 godina?
U Federaciji BiH danas se proslavlja praznik "Dan nezavisnosti BiH". Ubistvo starog svata ispred Stare crkve na Baščaršiji, koje se dogodilo 1. marta 1992. godine tokom srpske svadbe ispred Stare crkve na Baščaršiji u Sarajevu, kada je kriminalac i pripadnik Zelenih beretki Ramiz Delalić zvani Ćelo, pucnjem iz pištolja ubio Nikolu Gardovića, mladoženjinog oca i ranio sveštenika Radenka Mikovića, bio je jedan od povoda za početak ratnih sukoba u Sarajevu.
Predsjednik Asocijacije stvaralaca Republike Srpske Momčilo Krajišnik i aktivni učesnik dešavanja 90-ih godina, ističe da su nelegalni prvomartovski referendum o nezavisnosti BiH, kao i ubistvo srpskog svata, te spaljena srpska zastava na Baščaršiji, 1. marta 1992. godine u Sarajevu, na neki način, negativno ostali zapisani u istoriji BiH.
“Prvi mart iz 1992. godine datum je koji sa mnogo primjedaba i kritika doživljavaju Srbi u BiH, i zbog negativnog preokreta, odnosno nelegalnog referenduma, kojim je na silu proglašena BiH kao nezavisna država, kao i zbog ubistva srpskog svata na Baščaršiji. Ustvari, to je već bio znak za početak rata u BiH - rekao je prvi srpski član Predsedništva BiH i prvi predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske za SRNU.
Nekadašnji predsjednik Skupštine Republike BiH Miro Lazović i poslanik u Parlamentu BiH Šefik Džaferović su na konferenciji "Dan nezavisnosti BiH: 25 godina poslije“ u Sarajevu u okviru panela pod nazivom "Svjedoci i svjedočenja“ istakli da je 1. mart jedan od najznačajnijih datuma u noviji istoriji BiH.
“U svjetlu tih političkih dešavanja i ucjena, pokušaja dijeljenja BiH, poslanici Skupštine RBiH su tragali za rješenjima”, naveo je Lazović, dodajući da nije tačno da je u to vrijeme SDS bila za očuvanje Jugoslavije već je vodila, kako kaže, perfidnu politiku i da je faktički glavni projekt bio stvaranje velike Srbije.
Kako prenosi portal Klix, Lazović je istakao da je '91 bila posebno dramatična za poslanike u Skupštini RBiH, kada se u oktobru dešava i dramatični govor Radovana Karadžića koji je nagovijestio nestanak države BiH i stradanje Bošnjaka kao naroda.
“U dramatičnim trenucima donesena je odluka da se održi referendum i da nije bilo tog referenduma”, smatra Lazović, “danas ne bi bilo BiH”. “Nedugo zatim uslijedilo je međunarodno priznanje evropske zajednice i američke administracije.”
Izjave Krajišnika i Lazovića lijepo pokazuju percepciju Prvog marta kod naroda unutar BiH. Bilo kako bilo, postavlja se pitanje šta nam je taj Prvi mart donio, odnosno šta je donio svim ljudima u novoformiranoj zemlji, od rata pa naovamo.
Novinar BIRN-a Srećko Latal kaže da odgovornost za početak rata snosimo svi mi koji smo dopustili da pojedinačni, sebični interesi prevladaju interese svih naroda u BiH.
„Domaći i međunarodni sudovi su ti koji treba da ocjene odgovornost pojedinaca za početak rata. Ali generalno govoreći, odgovorost za početak rata leži na svima nama koji smo dopustili da ludosti, gluposti i interesi pojedinaca prevladaju interese zemlje i svih njenih naroda i narodnosti. Na žalost, ne vidim da smo nešto iz tog primjera naučili jer se danas, 21 godinu nakon kraja rata, pravimo iste greške“, objašnjava Latal.
Govoreći o odgovornosti pojedinaca, politikolog Velizar Antić je mišljenja da je identifikacija kriminalnih organizacija kao onih koji su odgovorni za rat - pojednostavljivanje situacije.
„Oni su bili samo jedna mala karika u lancu loših poteza koji su se povlačili u toku razbijanja SFRJ. Mogli bi kriminalce uporediti sa tačkom ključanja – oni su bili onaj 1 stepen koji nedostaje da voda proključa, ali ne treba zaboraviti ko je doveo do onih 99 stepeni Celzijusovih“, rekao je Antić.
Kakve koristi imaju građani BiH?
Rubina Čengić, novinarka magazina Start ističe da ne vjeruje da iko pametan može da očekuje ili priželjkuje da ima ovakvu državu kakva je danas BiH u smislu sistema, politike i servisa građana.
“Nisam sigurna da su oni koji su na referendumu o nezavisnosti BiH glasali za nezavisnost sanjali da će imati rat i poraće koje će trajati desetinama godina i najviše ličiti na rat, samo nekim drugim sredstvima i da će imati vlast kakvu imaju, iako ne mislim da su došli na svoje ni oni koj su glasali protiv nezavisnosti, jer smo vidjeli kasnije da je to ipak sve na kraju završilo raspadom bivše zajedničke države i mislim da bi tako završilo i sa referendumom u BiH i bez njega”, ističe Čengićeva i dodaje da je sigurna da oni koji su glasali za nezavisnost nisu glasali za prebogate političare i presiromašne radnike; siromašna javna preduzeća sa jako bogatim direktorima; neopremljene bolnice bez citostatika; političare koji u preskupim limuzinama odlaze u druge zemlje da od njih traže finansijsku pomoć; procedure i poreze pod kojima je nemoguće pokrenuti bilo kakav biznis; penzionere koji jedva preživljavaju; srednjoškolce koji su najbolji u svijetu po svom znanju, ali ne mogu otići na olimpijade jer za njih nema novca; škole u kojima nema krede ili tableta, ali ima vjeronauke; uhapšene sekretare vladajućih političkih partija koji bivaju premješteni u stroži zatvor jer prijete svjedocima; političare, čak i one lokalne, koji se voze u preskupim automobilima sa zatamnjenim staklima; neodgovorno i nemoćno pravosuđe...
“Kada glasate za nezavisnost države, valjda glasate da imate „svoju“ vlast, vlast koja je vama na usluzi, koja odgovorno donosi odluke i bez uticaja nekih udaljenih centara moći koji ne moraju uvijek biti naklonjeni vašoj državi i njenim stanovnicima, ali ovo što stanovnici nezavisne BiH imaju danas je mnogo gore od toga da odluke za njih donosi čak i neki udaljeni centar moći koji im uopšte nije naklonjen. Hoću da kažem da izgleda da ni oni koji su glasali za nezavisnost, ne znaju baš najbolje šta će s njom, a malobrojni koji znaju su baš malobrojni (oni koji pošumljavaju, brane boje zastave BiH gdje god stignu, donose medalje i slično), njima čestitam Dan nezavisnosti”, kazala je novinarka Starta.
Srećko Latal naglašava da je 1. mart, kao i 9. januar parcijalni praznik, odnosno praznik koji se proslavlja u samo jednom dijelu zemlje, što dugujemo (ne)odgovornosti političara koji nas vode, jer sa svojim vođstvom samo produbuljuju netrpeljivosti.
“Na žalost, 1. mart, kao i 9. januar i svi ostali praznici koji se slave parcijalno, samo u jednom djelu BiH, me svaki put podsjete na činjenicu da u ovih 21 godinu od kraja rata u BiH još uvijek nismo bili u stanju da nađemo jedan datum koji bi svi zajedno mogli da slavimo. Nesposobnost BiH političara, ali i čitavog društva da se dogovore o zajedničkim praznicima, ali i drugim zajedničkim interesima je ozbiljan problem koji dugoročno slabi ovu zemlju jer ovakva zemlja kao što je BiH može imati svjetlu budučnost samo ako počnemo uvažavati, pa onda cijeniti i konačno slaviti naše različitosti”, zaključuje Latal.
Autor: Stefan Blagić